Bitef

samohvalom Amerikanaca zbog pobede nad Śpancima: »Ne bi se, veli, vise falili ni da su svu Crnu Gora pobijedili, a ne mrtve Španjolce!« Ratničku samosvest Crnogoraca dobro ilustruje ova novija anegdota: »Prilikom objave , balkanskog rata našla se dva Crnogorca u Bugarskoj, kuda su ranije došli radi pečalbe. - Šta ćemo sad? počnu se međusobno savjetovati. Kosovo se sveti, carstvo se tursko rasi, a mi zar da zadocnimo? Da brzojavimo ministra vojnom! - Dobro! -1 poslaše njih dvoje ovakav telegram: »Ministra vojnom, Cetinje. Da li da dolazimo tamo ili da udarimo odovud s boka?« Zbog ovakvog, isuviše bujnog herojskog cveča dolazilo je češće do ljubomornog antagonizma između Crnogoraca i Śumadinaca. Šumadinac, realan i racionalističan, video je u Crnogorcu pozera i hvališu. Možda ima u tome i zrnce stare suprotnosti između kopnenog Balkanca i mediteranca, jer izvestan elemenat mediteranizma ne može se u Crnogoraca sakriti. □ Vladimir Dvorniković: »Karakterologija Jugoslovena« Senat u Crnoj gori Riječ senat u Evropskijem državama mnogo znači, pa je ovdje na svom mjestu reći koju vise о njegovu značaju i uređenju u Crnoj Gori. Čitatelj je po kulturnom stanju ove zemlje već unaprijed mogao sebi predstaviti da to ovdje nije ništa veliko, već vrlo prosto. Na 50 koračaji od prilike od manastira nalazi se jedna duguljasta kamena zgrada na jedan pod pokrivena slamom, to je senatska kuca, i obično se zove kratko »Senat«. U nju se ulazi na dvoja vrata. Jedna vrata vode u odjeljenje u kome se zatvara rogata stoka i magarci. Kad se ude na druga vrata nailazi se na dvoja draga. Kad se otvore desna ulazi se u prostor u kome je vise postelja napunjenijeh slamom; tu spavaju senatori; о zidovima im vise dugę puške. Lijeva vrata vode u odjeljenje u kome je pored zida jedna kamena klupa; na sredini na podu vidi se jedno mjesto kője predstavlja ognjište, i na kome se loži vatra; oko njega se drže sjednice. Tu jedan sługa gotovi jelo za senatore, i tu se griju kad je hladno vrijeme. Kad vladika dolazi u senat, obično sjedne na kamenu klupu, po kojoj se iz poštovanja prostré jedan pokrovac. Koliko još ima mjesta, pored njega sjednu senatori; ostali kao i parničari posjedaju oko ognjišta na niske, jedva stopu visoke drvene stoličice i na kamenje, i tako s dugijem čibucima u ustima iii u ruci počinju savjetovanje. Ako treba što napisati, pozo ve se sekretar vladičin, koji sto treba ili napiše u manastiru i donese gotovo u senat, ili mora to po Turskom običaju na koljenu pisati. Već smo rekli kolika je senatorska piata; njima pripada i ono što parnične strane na ime troškova moraju piatiti. Jelo - osim brašna - donose od kuće [kao sir, varivo itd., a pomažu se i stokom koja se od krivaca oduzima], Odijelom se senatori ne razlikuju od ostalijeh Crnogoraca. Kako senatori ne dovode svoje porodice na Cetinje, već one ostaju kod kuće po plemenima i nahijama, to su rijetko svi

na okupu; samo u izvanrednijem sjednicama skupljaju se svi. □ Vük Stefanović Karadžić: »O Crnoj Gori« Lažni Car Šćepan Mali 1851. u Trstu u izdanju Andrije Stojkovića izlazi »Lažni car Sćepan Mali«, istoričesko zbitije osamnajestoga vijeka njegove svijetlosti Petra Petrovića Njegoša, vladike i gospodara Crne Gore. Stampano u Zagrebu. 19. oktobra 1851. na Cetinju umro Njegoš; nije bio napunio ni 38 godina. Đžordž Bond u Kembridžu fotografiše Mesec. Isak Singer konstruiše šivaću maćinu. Pronalazak zlata u Australiji i početak »zlatne groznice«. Arhitekt Tomas Volter počinje izgradnju Rapitola u Vašingtonu. Počela izgradnja Gar d Nord u Parizu. Koro naslikao »Igru nimfi«. Verdi komponovao operu »Rigoleto« [premijera u Veneciji], a Guno operu »Safo«. List komponovao simfonijsku poemu »Mazepa«. Labiš napisao komediju »Florentinski šešir« [na repertoaru JDP od juna 1993. u režiji Lj. Draškovića]. Bičer Stou napisao roman »Ciča Tomina koliba«. Nerval »Put na Orijent«. Keler napisao roman »Zeleni Hajnrih«. Melvil napisao »Mobi Dika«. Hajne napisao »Romansero«. Počinje izlaženje »Njujork Tajmsa«. Osniva se univerzitet u Carigradu. Velika izložba u londonskoj Kristalnoj palati. Rodio se Simo Matavulj. Umro Dager, pionír fotografie i engleski slikar Tarner. Na evropskim prestolima su car Nikołaj I [Rusija], Franc Josifl [Austrija], kraljica Viktorija [Vei. Britanija], Fridrih Vilhelm IV [Pruska], kraljica Izabela II [Śpanija] i Oskar I [Švedska]. U Francuskoj je doba Druge republikę [u decembru državni udar Luja Bonaparte], a u SAD je na vlasti 13. predsednik Milard Filmor. Na srpskom prestolu je Aleksandar Karađorđević, Karađorđev sin. □ [J. С.] Her oj ska komedija Dela nastała pośle »Gorskog vijenca« predstavljaju nastavak prethodnih ali i otvaranje novih mogućnosti u Njegoševom pesničkom stvaranju. »Sćepan Mali«, najobimnije od tri Njegoševa velika dela, najmanje je poznato. Kritika možda isuviše naglašava njegovu bliskost »Gorskom vijencu« te nije uvek u stanju da noci novine kője donosi. Napisan u dramskom obliku kao i Górski vijenac. »Šćepan Mali« ima vise dramskog u sebi od prethodnog dela, i to ne samo zbog formalne podele na »dejstvija« i »javljenija« nego i zato sto toj podeli odgovara razvijenija dramska zasnovanost raduje i likova. Tematski interes dela pomaknut je sa spoljašnjeg na unutrašnji pian crnogorske