El Emel

Eseji

ARAPSKA KNJIŽEVNOST PRE I POSLE 1952 GODINE

M

nogi istoričari književnosti i pisci su u svojim studijama proučavali staru arapsku književnost. Iz starih dela ove književnosti istoričari su prikupljali podatke, analizirali ih, davali svoje kritike i donosili zaključke. Arapska književnost je nosila u sebi odraz stvamog života Arapa u predislamskom i islamskom periodu, u doba beduinstva i prelaska na civilizaciju. Zbog toga je i nastala podela arapske književnosti na epohe prema promeni načina života Arapa. Ova je književnost nastala pre vise od petnaest vekova. Danas je poznata gotovo svim narodima, zahvaljujući brojnim i obimnim studijama istoričara orijentalne umetnosti celoga sveta. Međutim, savremena arapska književnost je nedovoljno proučena. Ona nos.i u sebi raznovrsnosti kao i nove oblike. Nova književnost je slika sadašnjeg života Arapa i zahteva veću pažnju i dublje studije istoričara književnosti jer je sastavni deo književnosti celoga sveta. Istoričari književnosti se slažu da je početak renesanse arapske književnosti devetnaesti vek, tj. završetak vladavine Turaka u Egiptu. Avangardna arapska književnost uslovljena je susretima arapskih mislilaca i književn'ka sa cvropskom kulturom. Mladi Ijudi odlaze na studije u Evropu i vraćaju se odatle donoseći uticaj severa. Evropska književnost i umetnost postaju poznate arapskom svetu. Pojavom štamparija krajem XVIII i početlkom XIX veka u Egiptu je počelo proučavanje i objavljivanje velikog arapskog kulturnog nasleđa. Ovim, arapska književnost naglo oživljava i ponovo nadolazi voda u njenu reku, koja je za vreme Turaka bila iscirpljena. Ova nova reka ima dve pritoke; dve glavne struje. Prva je staroarapska, koju su sačinjavali mislioci škola i naučnici Azhara i Dar el-

-Ultima. Druga struja nosi evropski, uticaj i nastala j.e stvaranjem savremenih daka novog kairskog univerziteta čiji su profesori većinom iz Evrope. Ovaj period renesanse arapske književnosti, ima mnogo predstavnika u vise arapskih zemalja, najpre u Egiptu, zatim u Iraku, Siriji, i u Libanu. Mahmud Sami el-Barudi (umro 1949. godine) je prvi pesnik koji se ponovo vratio na tkački razboj velikih starih pesnika zlatnog veka Abasida, i u svojim stvaranjima je pokušao da dostigne njihoy nivo. Za njim dolaze generacije Ahmed Šavki-a, Hafiz Ibrahim-a, Mutran Halil Mutran-a, Al-Zahavi-a, Al-Rusafi-a i drugih. ZahvaIjujući njima oživela je arapska poezija puna nove snage i svežine. Avangardni pesnici su pokušali i nastojali da njihova poezija odgovara vremenu u koine je nastala. Na polju proznog književnog stvaralaštva pojavIjuju se mnogi penušavi i originalni književnici: Rifaa el Tahtavi, Al-Kauakibi, Al-Afgani, Muhamed Äbdu, Al-Manfaluti, EI-Rafii, Muhamed Tajmur i drugi. Ovaj period dostiže svoj vrhunac delima trojice velikih književnika, naših savremenika, koji su već ušli u anale svetske književnosti, jer nose « svom umetničkom stvaralaštvu velike vrednosti. To su Taha Husein, Taufik Al-Hakim i Mahmud Tajmur, koje smatraju muhadraminima (književnicima koji pripadaju dvema epohama). Smatram da se period renesanse arapske književnosti koji je počeo vlašću dinastije Muhamed Alije u Egiptu početkom XIX veka, završio padom ove dinastije 1952. godine u Egiptu. Dužina trajanja ovog perioda je otprilike jednoipo stoleće; do prvog slobodnog jutra 23. jula 1952. godine. Verujem da je pre dvanaest godina, 1952. nastao nov period u arapskoj književnosti koji se bitno razli-

1