Filatelista

FRANKOTIPI JUGOSLAVIJE U PERIODU DO DRUGOG SVETSKOG RATA

dr Branis:av Novaković

Uvođenje poštanske marke 1840. godine u Velikoj Britaniji označilo je početak novog poglavlja u poštanskom saobraćaju i početak novog hobija — filatelije. Posle Prvog svetskog rata došlo je do naglog zamaha u svetskoj privredi. Lepljenje maraka na pošiljke usporavalo je saobraćaj i krajem dvadesetih godina (tačnije 1928. godine) pojavljuju se u poštanskom saobraćaju frankotipi. Novina je dobila međunarodne dimenzije, pa je i jugoslovenska poštanska administracija odmah prihvatila i odobrila upotrebu mašina za frankiranje poštanskih pošiljaka u unutrašnjem i međunarodnom saobraćaju. To je odobreno Rešenjem ministra pošta i telegrafa Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca broj 3141 iz 1928. godine. Frankotip je činio od leva na desno niz elemenata: poštanski prstenasti žig sa imenom mesta u dva pisma ćirilicom i latinicom ili obrnuto i sa mostićem za datum, sredinu frankotipa činili su redni broj pošiljke u arapskim brojevima i ime firme (postoje i bez imena firme frankotipi) i krajnji desni elemenat bio je vrednosna oznaka u pravougaoniku sa imenom države u oba pisma državnim grbom i oznakom vrednosti pošiljke. Frankotipi bili su po pravilu u crvenoj boji izuzev pojave crne boje u vreme državne žalosti posle Marseljskog atentata 9. oktobra 1934. godine. Tako je Narodna banka Kraljevine Jugoslavije u Beogradu upotrebljavala svoj frankotip u crnoj boji čak do kraja 1935. godine.

Prvi frankotip uvela je firma P. Teslića iz Siska početkom 1930. godine. U prvim godinama 1930. i 1931. godine kod prvih frankotipa u vrednosnoj oznaki je ime države: KRALJEVINA SRBA, HRVATA ı SLOVENACA, a pošto je u toku 1931. godine došlo do promene imena države, na dalje u vrednosnim oznakama je ime države: KRALJEVINA JUGOSLAVIJA, naravno i u prvom i u drugom slučaju u oba pisma.

Kod srednjeg dela niza frankotipa, posle rešenja Ministra pošta i telegrafa da se dopušta uz firmu i reklamni tekst, usledile su dopune sa amblemima firmi, njihovih proizvoda ili reklamnih tekstova.

a

U periodu do Drugog svetskog rata bila su u upotrebi tri tipska modela frankotipa, a radili su na principu ubacivanja franko-karte, koja je imala vrednost 1.000 dinara, a vlasnik frankotipa je kupovao kod nadležne pošte. Frankotipi su bili na ručni, odnosno električni pogon i bilo ih je tri tipa (A, B i C), kako smo već naveli.

26