Filatelista

Geneza manipulativnog postupanja sa poštanskim pošiljkama u obnovljenoj Srbiji (1804-1840) 9

radnih zadataka. To su pre svih: knjažev sekretar ı konzul (prethodno bazrdžan baša) beogradski, čamdžije, skeledžije, đumrukdžije, ...1 na kraju tatar aga pri “Knjažeskoj kancelariji“ ı pri drugim državnim ustanovama.

Kao što je rečeno, jedinstvenih propisa o organizaciji i pravilima rada nije bilo, pa prema tome ni zvanično propisanih zaduženja u postupku prenošenja pisama za pomenute činovnike. To je regulisano po potrebi, pre svega pismenim naredbama za postupanje sa poštom, izdavanim sa najvišeg mesta (obično sam Knjaz), koje su upućivane na ime određenog izvršioca-činovnika. Ove pismene naredbe, u tadašnjoj Srbiji, imale su snagu zvanične uredbe sa obaveznošću dosledne primene. Knjaz je izdavao i posebne Diplome o imenovanju svojih činovnika sa konkretnim zadatkom i uputstvom za postupanje, (npr. 1833.god. Hadži Panta Stojil, konzul beogradski, imenovan za nadziratelja čamaca ı skela na relacij: Beograd-Zemun ı Beograd-Pančevo, sa obavezom postupanja po Tarifi; član 6, reguliše pitanje pošte; ranije citirano).

Posle dugogodišnje prakse regulisanja organizacije i pravila rada u prenošenju pošte putem pismenih naredbi, od 1835. god. pa nadalje, u okviru novodonetih propisa mogu se naći i “paragrafi” koji delimično uređuju ovo pitanje.

Tako, u donetim propisima-uredbama nailazimo na prva zvanična pominjanja poštanskih činovnika ıli činovnika u tom svojstvu sa obavezom postupanja sa poštom. U “Ustrojeniju centralno pravlenija Knjaževstva Srbije” donetog 29. maja 1839. god. (Zbornik zakona, knj. 1, str. 41), na osnovu ustavnih prava 1 obaveza, u dužnost Popečatelja unutrašnjih dela između ostalog spada (citat):

“96. b) Podizanje i ustrojavanje pošta, kao zapt i nadziranje nad Cinovničestvama poštanskim i redovnom i točnom delovodstvu”

Isto se odnosi na propis od 29.5.1839.god. kojom se konačno ozvaničava rad “Knjažeske kancelarije” (prethodno citirano) u delu koji uređuje organizaciju poštanskog saobraćaja (8.48-53) navodi se uloga ı zadatak Tatar age, kao državnog, činovnika za obavljanje poštanskih poslova. Po ugledu na “Knjažesku kancelariju” i ostale državne ustanove na isti način organizuju postupanje sa poštom.

Osim srpskih državnih činovnika u Srbiji su delovali i činovnici stranih službi za prenošenje pošte (austrijski, engleski ı dr.). Delovanje stranih službi za prenos bilo je na osnovu “prava kapitulacija”, odnosno prava tih država da na području Otomanske carevine u većim mestima imaju svoje poštansko-konzularne agencije, koje su sa svojim zemljama bile povezane sopstvenim vezama za prenos. Tako je npr. Austrijska pošta (tokom perioda 1804-1840) za svoje potrebe u Beogradu koristila usluge austrijskih državnih činovnika terdžumana (tumača, posrednika kod vlasti), koji su izmedju ostalog obavljali i sve poslove sa dolazećom-odlazećom austrijskom poštom iz Beograda (časopis “PTT Arhiv”; br.3/1959, 4/60, 12/67).