Filatelista
44
prof. dr Milan Radovanović BFOGRADSKE NOVINE - UMESTO PREPISKE (POŠTE)
Posle dva neuspela pokušaja austrougarskih snaga da pokore Srbiju, 6. oktobra 1916. godine (po Gregorijanskom kalendaru) počela je velika ofanziva Centralnih sila protiv Srbije sa ciljem da se ona potpuno porazi i izbaci iz rata. Za glavnokomandujućeg združenih austrougarskih i nemačkih snaga postavljen je general-feldmaršal August fon Makenzen, jedan od najsposobnijih nemačkih generala. Ukupna jačina snaga kojima su raspolagale Nemačka, Austro-Ugarska ı Bugarska na balkanskom ratištu 5. oktobra 1915. iznosila je oko: 493 bataljona, 66 eskadrona (492.000 pušaka) i 483 baterije sa 1.717 topova (1). Makenzenova vojska (oko 800.000 ljudi) bila je izuzetno opremljena i naoružana, posebno ako se uzme u obzir ı deset eskadrila aviona i rečna flotila (2). Uoči ofanzive na Dunavu. Savii donjem toku Drine stajalo je 14 nemačkih i austrougarskih divizija prema 6 srpskih, a na istočnoj granici Srbije 6 bugarskih naspram 5 srpskih divizija (3). Prema nekim drugim podacima pod komandom Makenzena bilo je ukupno nešto više od 682.000 vojnika.
Ovoj sili Srbija je suprotstavila oko 300.000 vojnika: od I poziva do poslednje odbrane (2). Ukupna Jačina snaga srpsko-crnogorske vojske na dan 5. oktobra 1915. iznosila je oko: 370 bataljona, 40 eskadrona (oko 300.000 pušaka) ı 813 topova (1).
I pored herojske odbrane Beograd je bio zauzet do 10. oktobra, a pod pritiskom velike austro-ugarsko-nemačke ı bugarske ofanzive, Vrhovna komanda srpske vojske 24. novembra 1915. godine odlučila je da se trupe vojske povuku preko Crne Gore ı Albanije na Jadransko more. Ta odluka je doneta posle neuspelog pokušaja da se vojska povuče dolinom Vardara. zbog prodora bugarske armije, presecanja komunikacija i izostanka planiranog prodora saveznika iz Soluna. Srpska vlada je krenula 24. novembra iz Prizrena preko Ljum Kule u Skadar, a za njom Je krenula 26. novembra 1915. ı Vrhovna komanda. Prema podacima srpske Vrhovne komande, na albansku obalu je stiglo oko 110.000 vojnika i 2.350 oficira. Pretpostavlja se da je od početka povlačenja život izgubilo oko 72.000 ljudi. Ukupno je preko Albanije prešlo oko 54.000, a preko Crne Gore oko 90.000 ljudi.
Kršeći Hašku konvenciju o zakonima i običajima suvozemnog rata iz 1908. godine na teritoriji Srbije, koju su zauzele austro-ugarska, nemačka i bugarska vojska, sve do marta 1916. nije bilo nikakvog javnog poštanskog saobraćaja (4) što je, kako za okupirano stanovništvo Srbije, tako ı za one koji su prešli Albaniju, bio najgori period, bez ikakvih vesti. Januara 1916. u Beogradu je ustanovljena Direkcija etapnih pošta i telegrafa čije su osnovne uredbe objavljene naredbom od 24. II 1916. Šestog marta 1916. vojne pošte označene brojevima postaju etapne pošte sa imenima mesta i postaju otvorene i za privatni saobraćaj. Od donošenja naredbe do sprovođenja, moralo je da se sačeka par meseci (5). Istovremeno sa uyođenjem poštanskog saobraćaja uvedena je ı cenzura. Stanovništvo je bilo upućeno da svoje poštanske pošiljke predaje vojnim etapnim poštanskim stanicama, a na osnovu propisa o cenzuri poštanskih pošiljaka koji su već bili u primeni u celoj monarhiji od početka ratnih sukoba (6). Ove pošte su radile do povlačenja Austro-ugarske vojske iz Srbije.