Gledišta

noj organizaciji koja nije vlasnik sredstava za proizvodnju govori se o „sopstvenim” sredstvima. Proizvođač je samoupravljač i u isto vreme može da mu se otkaže radm odnos pod određenim uslovima. Ne samo naš privredni sistem već i savremeni privredni sistemi uopšte ne predstavljaju tip izgrađenih i stabilizovanih društvenih odnosa u privređivanju. To ni objektivno nije moguće, jer se po opšteprihvaćenom mišljenju savremeni svet nalazi u uslovima tehničke i društvene revolucije koja se ne ograničava na pojedine zemlje, već je prvi put u istoriji dobila svetske razmere i postala opšta. U tom svetu brzih m aterijalno-proizvodnih i društvenih promena raspadaju se klasični oblici prisvajanja, kao što se raspadaju brzim tempom i ostale komponente društvene nadgradnje. Nemoć pravne nauke da preko građansko-pravnog pojma svojine objasni oblike prisvajanja u savremenim društvima nije karakteristična samo za našu zajednicu. Kako se može na bazi građansko-pravnog pojma svojine objasniti činjenica da se udeo akcionara, vlasnika sredstava za proizvodnju, u kapitalističkim društvima, posebno u američkim korporacijama preko oporezivanja i preko neraspodeljenog dela protita danas svodi na sve manji deo ukupnog profita? U SAD je on 1965. godine sveden na oko 25% ukupnog profita i, prema ispoljenoj tendenciji, opadaće i dalje. To je, međutim, samo jedna manifestacija ograničavanja i razgrađivanja svojinskih prava. Savremeni oblici društvene organizacije rada u kapitalističkim zajednicama pokazuju da je proces ukidanja privatne svojine nad sredstvima za proizvodnju koji je počeo već u akcionarskim društvima danas dobio nove i intenzivnije oblike u okvim državno-kapitalističkog prisvajanja. Gmpa koja upravlja proizvodnim procesima dobija dominantnu dmštvenu ulogu, bez obzira na to da li je vlasnik sredstava za proizvodnju ili nije. Otuda danas sve značajnije mesto u dmštvenoj stmkturi savremenih kapitalističkih društava dobija menadžerski sloj i državna birokratija. U počethim stadijumima izgradnje socijalističkih dmštava proces razdvajanja funkcije vlasnika sredstava za proizvodnju od funkcije upravljanja privrednim procesom obavljao se u specifičnom obliku ukidanjem privatne svojine na sredstvima za proizvodnju i prenošenjem svojine na dmštvo predstavljeno preko socijalističke države. Ne mogu ovde da ulazim u analizu svih onih protivrečnosti koje su nastajale u socijalističkim dmštvima zbog toga što je upravIjanje privrednim životom bilo organizovano na osnovu državnog prisvajanja sredstava za proizvodnju definisanog u pravnom sistemu kao isključivo, nedeljivo i apsolutno svojinsko pravo. Činjenica je da su procesi raspadanja ovih oblika dmštvene organizacije dobili danas više ili manje jasan izraz u najvećem broju socijalističkih zemalja i da sačinjavaju osnovni dmštveni problem ekonomskih reformi. Nema potrebe posebno isticati da je taj proces dobio svoj naj razvijeniji oblik u našoj zemlji i da je upravo zahvaljujući njemu bilo moguće steći ona iskustva koja su dala osnovu

145

METODOLOŠKB I DRUSTVENE OSNOVE TEORIJE RASPODELE DOHOTKA