Gledišta

za naučno shvatanje uloge upravljanja privrednirn procesima i odnosa upravljanja prema svojini. Ako u uslovima dmštvene organizacije rada zasnovane na indusstrijskoj tehnologiji govorimo danas o udruženom radniku, onda time definišemo objektivne uslove koji određuju oblik upravljanja procesima rada u socijalističkim dmštvima. U isto vreme ističemo da se samo u obliku udruženog rada, a ne rada atomiziranog, u obliku asocijacije proizvo đača, a ne u obliku nezavisnih individualnih proizvođača. može organizovati kreativna funkcija proizvođača i ostvariti njihova dmštvena afirmacija. Upravljanje i kontrola proizvodnih procesa ne zasnivaju se na svojinskim pravima. Radnik ne stiče pravo da odlučuje o upotrebi sredstava za proizvodnju zato što je vlasnik radne snage, već na osnovu svog učešća u proizvodnji, tj. na osnovu svoje društvene funkcije u prizvodnom procesu. To nije delegirana, već originalna dmštvena funkcija proizvođača nastala na bazi ekonomske nužnosti određene nivoom razvijenosti proizvodnif; snaga. Proizvoditi se može samo preko oblika dmštvenog rada, udmženog rada. To znači da se može i opstati ne kao izolovan pojedinac, već kao član dmštva koje proizvodi. Za funkci onisanje i razvoj ovih oblika privređivanja nije dovoljno samo da se biološka energija proizvođača pretvori u radnn snagu. Učešće proizvođača u proizvodnom procesu ima za pretpostavku dmštveni proces preobražavanja biološke energije u istorijski oblik radne snage koji je neophodan za savremene proizvodne procese. Moderna tehnologija ima sve veće zahteve u pogledu stmčnosti radne snage i njene tehnološke povezanosti. Sticanje te stručnosti je rezultat sve dugotrajnijeg procesa obučavanja, koje je dmštveno sve organizovanije. Dugogodišnji udmženi rad koji se obav ija u oblasti obrazovanja pretpostavlja akumulaciju dmštveno stečenih znanja i iskustava i dmštvene metode prenošenja tih iskustava na radnog čoveka. Može li se u tak vim uslovima ekonomski i dmštveni položaj proizvođača izraziti preko njegovog „neotuđivog” prava lične svojine nad njegovom radnom snagom? Njegova radna snaga je formirana u složenom i koordiniranom procesu dmštvenc akcije kao što i njeno proizvodno korišćenje ima za pretpostavku određene dmštvene uslove u kojima dolazi do izražaja koordinirana akcija članova jedne zajednice. U takvim uslovima ona se može realizovati kao radna snaga samo u obiiku udmženog rada. S dmge stranc tehnička i ekonomska nužnost da se zajednički radi stvorila je upravo uslove za nastanak nove klase rađ nih ijudi. Ova klasa je u relativno kratkom periodu uspela ne samo da postane svesna sebe već i da otvori procese dmštvene reorganizacije kojima je krajnji cilj da radni ijudi preuzmu vodeću uiogu u životu savremenih zajednica. Ovi procesi znače u isto vreme übrzano razgrađivanje svih oblika u kojima se ispoljavao dmštveni život klasnih dmštava. Oni su počeli već u krilu kapitalističkog dmštva, a kao dominantni dmštveni procesi ispoljili su se u socijalističkim zajednicama. Oni znače istovremeno i übrzano ra-

146

DR MIDOŠ SAMARDŽIJA