Gledišta

naravno, prvi postao svestan svojih novih istorijskih zadataka. Kao pohtička organizacija radničke klase, suprotstavio se dogmi o nepromenljivosti partije („nepromenljivost" ga je naterala u birokratske vode i odvojila od masa) i hrabro rizikovao pokretanje dubokih procesa unutrašnjeg diferenciranja i usprotivio se novom talasu dogmatske kritike jugoslovenskog „revizionizma" u međunarodnom radničkom pokretu. Bio je svestan činjenice da se društveno iscrpla njegova revolucionama funkcija u neposrednom izvršavanju centralnih funkcija vlasti, jer je društvo prešlo u novu fazu razvijenog samoupravljanja. Zato mora delovati unutar samoupravljanja, povezan sa radmm Ijudima-upravljačima, nosiocima procesa samooslobađanja i društvenog napretka. Delovati mora tamo gde se sjedinjuje rad sa društvenom svojinom, gde se odlučuje o prilikama i plodovima rada, gde se utiče na položaj i sudbinu viška vrednosti...” PETER KLINAR: Mišljenje slovenačkih komunista o međunacionalnim odnosima. ~U poslednjem periodu, kada smo počeli realnije ocenjivati neke negativne pojave u jugoslovenskoj zajednici, jmčeli smo i negativne tendencije u nacionalnim odnosima više kritički razmatrati i više odgovarajuće ocenjivati. Problemi u međunacionalnim odnosima sve više su područje šire rasprave i za njihovo razrešavanje javljaju se različiti stavovi i odgovori. Svakodnevni život u višenacionalnoj društvenoj zajednici postavlja nova zamršena pitanja u nacionalnim odnosima, pre svega u međusobnim odnosima između federativne zajednice i republičkih nacionalnih zajednica. Jedno od njih je u poslednje vreme pitanje stope doprinosa iz ličnih dohodaka, o kome se, npr. oblikovalo stanovište slovenačkih političKih organa (kao reakcija na savezni predlog o određivanju jedinstvenog doprinosa), da među jugoslovenskim narodima, zbog razlika između njih, u pogledu raspodele nacionalnog dohotka nije moguće ko-

ristiti se potpuno jednakim i prosečnim jugoslovenskim odlukama... Za efikasno i blagovremeno rasplitanje nacionalnih problcma prvd je uslov podrobno poznavanje uzroka koji prouzrokuju negativne pojave u nacionalnim odnosima. Jedno od sredstava za otkrivanje i vrednovanje ovih uzroka je i istraživanje javnog mnenja.” Autor se dalje koristi rezultatima ankete o stavovima o političkoj aktivnosti članova SK Slovenije u vezi sa osnovnim i aktuelnim idejnim pitanjima. Po mišljenju anketiranih, razlog za loše nacionalne odnose jeste ~neravnomema privredna razvijenost republika i zbog toga su i interesi republika različiti. Iz tog mišljenja anketiranih proizlazi sledeće; prvo, kon_ statacija o različitosti interesa pojedinih republika i, drugo, kritika dosadašnjeg načina regulisanja ovog problema. Prvu konstataciju objašnjavamo kao objektivnu nužnost, zbog koje treba pravilno razumeti ulogu republike kao samoupravne nacionalne zajednice. Njena uloga trebalo bi da bude to, da može republika oblikovati razvoj nacionalne zajednice, kao što to odgovara razvoju njenih materijalnih i duhovnih stvaralačkih snaga. U tom smislu moguće je shvatiti nužnost pozitivnog diferenciranja interesa pojedinih republika, jer bi svako nasilno nivelisanje ili prilagođavanje specifičnih nacionalnih interesa nekim prosečnim, iskonstruisanim jugoslovenskim interesima moglo dovesti do opasnih nacionalnih zapleta i do unitarističko birokratsko-centralističkih pojava. Spomenuto diferenciranje predstavlja i podstrek za intenzivniji nacionalni razvoj. Takvu republičku samoupravnost nije moguće shvatiti u smislu zatvorenosti u republičke okvire ili tako što bi republika bila prisutna u široj federativnoj zajednici samo sa izvršavanjem obaveza prema federaciji, bez übrzavanja korisnih integracionih procesa u okviru šire društvene zajednice. Time prelazimo već na našu dmgu konstataciju Koju izvodimo iz razmatranog mišljenja anketiranih, to jest na kritiku regulisanja problema ne-

697