JUS standardizacija

SAJ

3.3

4.1

4.2

592)

553

5.4

STANDARDIZACIJA

Fizikalno-hemijske osobine

Borova smola predstavlja rastvor smolnih kiselina (kolofona) u terpentinskom ulju. Opšta formula smolnih kiselina je C,yHi3a,Ox, dok je terpentinsko ulje sastavljeno od monoterpena (C,,Hys). Srednji industrijski sastav borove smole navedenih vrsta borova je: :

— smolne kiseline (kolofon), najmanje 68%

— terpentinsko ulje, najmanje 18%

— nečistoća i voda, najviše 12%

U grupu smolnih kiselina dolaze primarne smolne kiseline (primarna, sapunska, i dr.) i stkundarne smolne kiseline (u prvom redu abijetinska i dr.).

Terpentinsko ulje najčešće je sastavljeno od pinena, kao i od drugih monoterpena (limonena, karena, i dr.) i seskviterpena.

U grupu nečistoća dolaze organske i neorganske materije i nativna i naknadno dospela voda (atmosferske padavine). Nečistoća dospeva u smolu još na samoj belenici i smolarskom lončiću, a njen se procenat povećava sa ostalim manipulativnim fazama rada (sakupljanjem, transportom, presipanjem i sl.). Kao neorganska nečistoća se smatraju zemlja, pesak, prašina i sl. Pri zagrevanju borove smole neorganska nečistoća pada na dno suda. Voda može biti nativna (do 3%) i atmosferska. Nativna voda prati smolu u samom smolnom sistemu, odnosno dospeva u smolu iz okolnog drvnog tkiva (ozleđenih traheida). Atmosferske padavine dospevaju u smolarski lončić za vreme smolarske sezone. Njihovo učešće je uslovljeno od veličine padavina između jednog i narednog drugog sakupljanja smole.

Jedan litar grubo očišćene smole od nečistoća (organske i neorganske) teži oko 1,06 — 1,10 kp.

Klasifikacija

Prema ovom standardu borova smola se deli na: — borovu smolu I kli — borovu smolu II kl.

Borova smola I kl ne sme imati više od 10% nečistoće i vode raspoređenih i to:

— na nečistoću (organsku i neorgansku) najviše 3,0%.

E 4ofahii, igBhM2Rq9- adagaoodomaop Aa d Bip:O0.d ora kao 70%

Borova smola TI kl mora imati beličast i kristalan izgled na temperaturi od 20%C. Ona treba lako da se presipa iz suda u sud. Mirisa je prijatnog, a ukusa gorkog.

Borova smola IT kl može imati do 12% nečistoće i vode raspoređenih i to:

— na nečistoću (organsku i neorgansku) najviše 4,0%,

— ist:0 V{oyakhi) js }A%{9 ol (-o/6.o o 0 0 0.0:04J 6. GJG\B o 01) 8,0%.

Ukoliko je procenat nečistoće i vode iznad 12%, razlika se odbija od ukupne neto težine borove smole pri preuzimanju. Struganica je oksidisana smola u većem stepenu koja prepokriva belenicu, a sakuplja se struganjem sa belenice pri poslednjem sakupljanju borove smole. Ona u celosti ulazi u sastav borove smole II kl.

Uzimanje uzoraka

Kvalitet borove smole proverava se na uzorcima koji se podvrgavaju niže navedenim ispitivanjima. Uzorci se uzimaju ili od isporučene količine borove smole, ili još od neisporučenc količine, ili od završene isporuke, a prema sporazumu zainteresiranih strana.

Svaki uzorak namenjen ispitivanju mora da sadrži sledeće podatke:

— oznaku uzoraka,

— vrstu i kvalitet borove smole,

— da li je borova smola dobivena običnim smolarenjem ili smolarenjem sz primenom stimulanata i kojim stimulantima, — mesto, datum i čas uzimanja uzoraka, i

— vistu pakovanja.

O uzimanju uzoraka sastavlja se zapisnik u 3 primerka (za obe stranke po jedan i jedan za laboratoriju koja će vršiti analizu). Zapisnik potpisuju lica koja su uzimala uzorke. Zapisnik sadrži sve podatke koje uzorci moraju imati i zajedno sa zapečaćenim uzorcima dostavljaju se laboratoriji za analizu. Uzorci se uzimaju posebno za svaku klasu i vrstu borove smole. Uzorci se pakuju u suvim i čistim staklenim bocama, sa širokim grlom podesne zapremine.

Iz koliko će se buradi od jedne pošiljke uzorci uzimati za analizu to zavisi od prethodnog sporazuma zainteresovanih strana.