Književne novine

BROJ 26

:: (Nastavak sa prve strane) · Kod obrađe motiva no narodnim pripovjetkama valja strogo voditi rao tome da se u novostvorenom djelu sačuva duh marodne bajke i da Be ne snizili njezin umjetnički kvalitet, To wnižavanje umjetničkih kvaliteta naših narodnih priča i motiva naročito je bilo često prilikom pretjerava-– nja pojedinih narodnih bajli. Ovo koriščenje motiva iz našeg nnrodnog blaga treba da bude predmet ozbiljne diskusije, da se ne bi dešavali slučajevi neodgovornog i aljkavog pristupanja tome nDoslu.

U kratkoj, Mrski prožetoj, dJečjoj pjesmi, toliko pogodno za recitovanje, vrlo smo oslkudni, ialro ne postoje nikakvi objektivni Tazlozi za to. Kađ je Zmaj mogao da čitavu almosferu i &vijet ondašnjeg djetinjstva dađe u kratkim, živim i osjećajnim stihovima, onda današnji pjesnik pogotovu je u idealnoj prilici đa u nižu lratkih lirskih pjesama daje našu stvarnost, toliko bogatu, dinamičnu i novu u svakom pogledu,

U našoj novoj djeŠioj literaturi najs šivlju aktivnost pokazali su mlađi pici, okupljeni oko centralnih pionirskih listova u Beograđu. Pored Branka Ćopića, tu &#u se naročito istakli novim savremenim motivima i wvježinom obrađe mlađi pisci Arsen DIklić, Mira Alečković i Voja Cari. Oni su već đali nekoliko poema i zbirki pjesama s tematikom iz maše nove, socijalističke stvarnosti, pisanih gs mnogo duha, vedrine i jednostavnosti. Na rad i razvitak ovih pisaca oko centralne plonirske štampe treba obrafiti naročitu pažnju, jer oni, đobrim dijelom, đaju ton čitavoj našoj literaturi za djecu, izuzev Sloveniju i, donekle, Malcedđoniju.

U centralnoj pionirskoj štampi takođe su aktivni i stari dječji pisci, naročito Gviđo Tartalja i Desanka Maksimović, Talentovan pisac Dopularmo-naučnih stvari za djecu i omlaMinu, Branko Sučević, koji se javljao Bvojim prilozima u omladđinskim i dječjim listovima i prije rata, u toku Oslobođilačitog rata i jedno vrijeme i poslije oslobođenja, #ad e horo sasvim mzaćutao, laho se osjeća naročita potreba za ovakvim prilozima u literaturi za djecu, Sučević, koli Ima dara za popularno-naučnu litereturu, trebalo bi + dalje, sa vide wistema i pažnja, da rađi na ovome bolju,

fmuzetan polet na polju dječle Hterature osjeća se poslije oslobođenja u Malkeđoniji, koja tek sad stvara svoju diječju literaturu ma makeđonskom jepiku. Kodđ mjih Je naročito pozitivna pojava, što se svi njihovi mladi pisci ogleđaju i u literaturi za djecu: S. Jamevski, V. Nikoleski, B. Bojadžiski, L. Karlovski, G. Ivanovski 1 drugi.

Kod Slovenaca naročito treba istaći đobru tehničku opremu izdanja i JliBtova za djecu i đobru organizaciju rasturanja dječje štampe i knjiga, što ima. za posledicu to da se. knjiga za djecu u Sloveniji mnogo koristi i veoma je omiliena. Listovi za djecu u Sloveniji okupili su oko sebe i alttivizirali veliki broj i starijih i mlađih pisaca. Veliki pjesnik Oton Župančič dao je dragocjene priloge literaturi za djecu. Posebno treba istaći popularnonaučnu knjigu Fr, Slokana »Priče o belom hlebu«, koja je dobila nagrađu Komifeta za kulturu i umetnost, ;

'U Hrvatskoj su još uvijek najaktivnlji i najviše čitani stariji diečji pisci Mato Lovrak, Josip Pavičić i drugi, dok se mlađi rijetko javljaju u štampi, iako imaju ma polju dječje proze već utrven put radovima Lovraka i Pawvičića od kojih je, naročito ovaj prwi, zaslužan za dječju umetničku promi u Hrvatskoj.

'U Bosni i Hercegovini izdato je poWlije oslobođenja svega nekoliko knjiga za djecu, a pionirska štammpa izlapila je neredovno i povremeno. Mlai pisci, ođ kojih je jedan pokazivao dosta smisla i talenta za dječju liteneturu, odnosili su se prilično aljkavo prema svom literarnom rođu što e, vwememom, dovelo do osjetnog pađa= nja kvaliteta u njihovim radovima.

0 našoj dječjoj književnosti

Crna Gora koristi centralnu pionirsku štampu, tamo ne izlazi nijedan dječji list, niti ae koji ođ književnika. bilo mlađih bilo starijih ,bavi pisanjem za djecu,

Uzevši uopšte, naši mlađi dječji pi Sci odlikuju se savremenošću svojih tema koje uzimaju iz naše žive borbe. ne Socijalističke stvarnosti, njihovi ra– dovi odišu zdravim optimizmom, vedrim humorom i novim jugoslovenskim patriotizmom. To je njihova velika prednost pred našom starijom dječjom literaturom, dok su u pogledu umjetničke obrađe pokazali mmogo manji napredak i često zaostaju za odabranim djelima naše starije književnosti za djecu. Na tome polju još ih čeka ozbiljan rađ i učenje,

Takođe treba napomenuti da je poslije oslobođenja oživjela i razvila 8e pionirskn štampa i izdavačka djelatnost kod nacionalnih manjina u Jugoslaviji: Mađara, Rumuna, Slovaka, Šiptara, Rusina i drugih. Njihovi piscj daju originalne umjetničke priloge za svoju dječiu štampu.

Jeđan od osnovnih zađafaka knji ševnika koji pišu za djecu jeste taj đa se bore za što viši iđejni i umjetnički nivo naše dječje literature da stvaraju nađahnuto i # ljubavlju za najmlađe građane socijalističke Jugoslavije, đa se uživljavaju i saživljavaju sa svijetom djeteta kako bi mu mogli govoriti prisno i prirodno Whao drug drugu. Literatura za djecu je isto tako ozbiljam ji važan književni rođ kao i literatura za odrasle ljuđe i zbop njene važnošti u odgoju djeteta treba joj posvjetiti izuzetnu i punu pažnju, jer Je ona ođ presudnog znma-– čaja za milionslru vojsku naših malih čitalaca,

PRIKAZIVANJE PRVOG MAKEDONSROG DUGOMETRAŽNOG DOKUMEN-

TARNOG FILMA »11 OKTOBAR“

Posle niza kraćih dokumentarnih filmova, republičko pređuzeće za proizvodnju filmova »Varđar-film« animilo je krajem prošle godine, u vezi 8a proslavom dana ustanka malteđonS&kog naroda, đugometražni dolmimen= tami film »11 oktobar«, Izrada OVOJ filma Je završena 1 otpočelo je mjegovo prikazivanje,

»11 oktobar« je prvi đugomotražni dokumentarni film, koji su stvorili mlađi makedonski filmski radnici. Pr= vi deo filma obuhvafa nekoliko znan=čajnih momenata iz marodđnooslobodilačke borbe makedonskog mnaroda, evocirajući akcije prvih partizanskih određa iz Prilepa i Kumanova, koji su 11 oktobra 1541 godine poveli borbu protiv okupatora. Snimanjem ištoriskih mesta u okolini Prilepa i Kuma-– nova, ođakle su makedonski partizani olpočeli sa oružanim altcijama, zatim Debra, Kičeva, Debarca i Gornjeg Vranovca, gde se nalazila partizanska Slobodna teritorija, bvorci filma uspeli su đa prikažu razvoj marodnooslobodilačke borbe u Makedoniji, koristeći še pnitom i drugim dakumentarnim materijalom kao fotografijama, kartama vođenih operacija itd. Drugi deo filma »11 oktobar« prikazuje proslavu Dana ustanka, sa izložbom fotografija fiz NOB, poljoprivrednim izložbama i gajmovima, kaa i frađicionalnim Je&tivalima narodnih pesama i igara, koji se evake godine održavaju ma dan majvećeg nacionalnog pranika make= donskog naroda,

Dokumentarni film »11 oktobara snimljen je scenariju J. Kamber= skog, B. Dmikova i T,. Popova. Film je režirao Blagoj Drnkov, a snimio Trajče Popov. Po prvi put je za ovaj film komponovana specijalna muzika, koju je mapisao makedonski icomipozitor Živko PFirfov. Isto tako za onaj dea filma koji prikazuje narođne igre sin= hronizovana je originalna narodna muzika,

ERIJIŽEVNETROVIRE

ae kJ RO | My OI KANU

„PAVLA

SK ONO VM Nl i VOM j IL O 40207 Va i Or ONA A E brbrtrt ai OS Op a O MAA PA, Air :S AP PAJJD IJ

STRANA 3

POVODOM GOSTOVANJA POZORIŠTA IZ KRAGUJE VCA, NIŠA, PANČEVA, ŠAPCA I NOVOG SADA

Trinaest preftstava pozorišta iz unufrašnjosti

Pet najboljih pozorišta iz unutrašnjosti NR Srbije, ođ dvadeset i tri koliko ih danas ukupno ima, gostovalo je više od mesec đana u Beogradu (od 7 maja do 5 juna). Ova gostovanja, prva ovakve vrste u glavnom gradu naše domovine, imala su višestruki cilj: trebalo je, prvo, izdvojivši iz na– bujalog posleratnog pozorišnog života ono što je po 8svojim mogućnostima i dostignućima došlo u prvi plan Dozorišne delatnosti, oceniti dosadašnji njihov rad, pravac i puteve, utvrditi rezultate i greške, kako bi se, na OSnovu Svega toga, mogla što pravilnije usmeriti dalja delatnost i ovih pozorišta i onih drugih, manjih, na koje ova u raznim vidovima deluju i utiču; to je osnovno. Dalje, trebalo je, u isto vreme, odati na neki način i priznanje najboljim pozorinšim kolektivima u NR, Srbiji za dosađašnji rađ i uložene napore u razvijanju „pozorišne kulture, potvrditi 1 utvrditi pred nji-

ma samima njihove rezultate, i dati .

im potsticaja za nova pregnuča u d3a= ljem rađu.

Goštovanja u Beograđu „narodnih pozorišta iz Kragujevca, Niša, Pančeva, Šapca i Novog Sađa pokazuju pre svega Ovo: ogroman napredak u rađu ovih pozorišta za poslednju godinu, dve dana; vrlo ozbiljno prila= ženje dramskim delima u većini pri-

· kazanih pretstava; uglavnom dobar i

jasan realistički pravac u glumi i režiji; zatim pokazana potrebna briga o idejnosti određenog dramskog dela; trud glumaca na savlađivanju teksta, ulaženje u suštinu dela, određenost i jasnoća u karakterizaciji ličnosti. Sve te odlike, ispoljene prilikom gostovannja, potvrđuju đa je većina pozorišta u unutrašnjosti đobrim delom šshvatila 8voje zadatke i da postoje vrlo ozbiljni napori u otklanjanju svega 0Onoga što je obeležavalo opnu tipičnu karakteristiku predđratnoga »provinciškoga pozorišta« 8a svima mnegativnostima lakog i površnog shvatanja pozorišne umetnosti.

No, B druge Btrane, ova gostovanja ukazuju i na neke negativne pojave u našem pozorišnom životu, ispoljene negde jače negde slabije, koje su posledica još dosta slabog i nejizgrađenog ređiteljskog kadra koji daje ton i osnovnu liniju rađa u pozorištima. Te pojave ogleđaju 8e, u nekim pretBtavama, u čisto scenskim efektima, bez dublje analize i tumačenja teksta; u podvlačenju mračnih momena= ta; u izvesnoj teatralnosti; u traženju i isticanju efekata po svaku cenu, da bi se zagolicala pažnja gleđalaca i postigao momentani spoljni uspeh; u karikiranju ličnosti; u izvesnim dekadentnim, češto naturalističkim potcrtavanjima pojeđinih ličnosti; bez dublieg ulaženja u idđejnost đela i utvrđivanja određenog socijalnog položaja ličnosti,

Međutim, te pojave, jako jasno podvučene u pojedinim pretstavama nekih pozorišta, — ipak ne umanjuju značaj ogromnih napora koje su uložili, i uspeh i rezultate koje su postigla pozorišta u svome dosađašnjem radu, perspoktive koje im se ukazuju, kao i mogućnosti u daljem razvoju pozorišnog života i pozorišne umetnosti. *

»Ožalošćena porodđica« od Branislava Nušića bila je prikazana od stra=ne dva pozorišta: Narodnog pozorišta iz Pančeva (reditelj Mirko Simić) i Narodnog pozorišta iz Šapca (reditelj Nadežda Zamfirović), Oba pozorišta prišla su spremanju ove Nušićeve komedije vrlo ozbiljno, otklanjajući one pogrešne i površne postavke na kojima su se ranije scenski gradila Nušićeva dela u našim pozorištima, prven stveno u unutrašnjosti: da se igra samo za publiku, jevtino, sa izbacivanjem Nušićevih viceva koji »pale«, da se dođe do komičnosti i brzog uspeha na svaki način itd. Oba pozorišta načla su dobrim delom u »Ožalošćenoj porođdici« meru, pravilnu liniju, oz biljno prišla njenom tekstu, shvatila

Eur uu auuu AAA Imam ni run uJur apuuraAACK Yu Tau uzmu e III uu nu II Ip Ip IPI mu gupmyira riga par ya mu ne VJ CIP GI. IA mup ugag uk JIE FREE UIIJBERYT! Piggrreygprigerrrigrr rar apr rpur ure gun III APA mi Ir eur nr uruitruruni_i

oblavio je priču »Ovde, u dnu moje duče« u kojoj se kao lajtmotiv provlači sledeća misao: »svu istinu o sebi treba napisati — vidite kakve sam MWBramne atvari počiniol« Autori ovakvdi: mea culpa nazivaju se poltronima i nditkovima, ljudima koji nemaju nikakve veze 8a ljudskim dostojanstvom., Bez ikakvog stida oni ukazuju na to đa krivica nije u njima već u ništa vilu ljudske prirođe,

\(U nizu ovih pisaca koji iđu za tim da animaliziraju ave što je u čoveku ljudsko đa čoveka srozaju na nivo Obične bestije, istaknuto mesto zauzima Sakaguši sa svojim pričama o erotomanima i ludacima. Drsko se nazivajući »đuhovnim gangsterom« on u jednoj svojoj autobiografskoj moveli piše ovako: »za vreme rata nisam ni za šta mario i živeo sam po principu da me se malo tiču drugi«. No, on ne preza ni pred čim da iznese svoje ne ronovske snove o tome kako je iz puke radoznalosti želeo da vidi „uništenje Tokija i njegovih stanovnika,

Broj književnih časopisa, čiji je sadržaj gotovo isti, rapidno raste. U mjima građanski pisci iznose svoje ispovesti na koje nadovezuju mizantropske kancepcije o apsurdnosti ljudBkog postojanja, o tome da je svet njšta drugo nego običan konglomerat moralnih momstruma i ludaka i da je

jedini spasonosni put — samoća. Sa.

ovakvim temama prepliče se najodvratnija pornografija; ugledno mesto dobile su priče o seksuainim zločinima. Pored ispovesti japanskih pisaca pojavljuju se imena Sartra, Morijaka, Franca Kafke, Folknera, Sarojiana i drugih. .

Na čelu reakcionarnih pisaca nalazi se kritičar Kavakami koji propoveda vmaćanje na staru ideologiju, tj, na »niponizam«, Zatim delazi grupa oko časopisa »Ninžen«, na čelu sa poznatim piscem Kime, koji se ističe sa SVOJom apologijom iracionalizma i potčinjavanja autoritativnom režimu, odnosno odricanja od lične slobode.

anarhistički „jnmdiviđualizam

zastupa se u časopisu »Simko«. Pisci Sakagiši, Kitahari i Još neki dekađenti pretstavljaju tokiske egzisštansijaliste, Pisci stare generacije kao na primer Šiga i Mazamin veličaju carski režim i feudalizam, a neki polažu 8VOje nade u budizam, čijim se dogmama nadahnjuju u svom a&tvaralaštvu,

Protivu ove i ovakve literature koja vodi u regres i koju štite i forsiraju američke okupacione vlasti javlja se i sve se borbenije određuje jedna druga, đemokratska književnost, S proleća 1946, osnovano je »Literarno društvo novog Japana«, koje broji 230 pisaca, predvođenih najistaknutijim pretstavnicima „revolucianarne književnosti. TĐrogram ovog društva obuhvata razgranatu aktivnost koja zahteva mnogo borbenosti i samopregora: stvaranje i širenje takve Kmjiževnošti koja će se boriti prativ ostataka feudalizma i fašizma, protiv svega što koči pravu obnovu Japana.

Napredna književnost sve više prodire' u mase japanskog naroda i zauzima ave jače pozicije i pored raznih mera koje protivu nje preduzimaju američke okupacione „vlasti, Među pretstavnicima i istrajnim pobornicima ave književnosti nalaze se vrlo talentovani pisci tako da je i sama buržoaska kritika prinuđera da im oda priznanje. Tu je talentovana žena pisac Hirabajaši koja je u priči »Jedna takva žena« prikazala jednu ženu koja pristupa tajno] organizaciji i izbavlja muža iz zatvora gde je bio'zatvoren zbog svoje revolucionarne delatnosti. „Ivađesetogođišnji „radnik Ozava Kijaši zabeležia je veliki uspeh novelom »Provinciska fabrika«. Zmačajnu pojavu „Wpretstavljazju priče »Abaširi« od Mijamoto, zatim »Žaba« i »Uoči kapitulacije—e ođ, Tokinaja, »Moja karta« od Sada Ineko itd. Ono što daje prednost naprednim piscima jeste činjenica da prikazuju Japan realistički, onako kakav je on danas, šta daju likove običnih ljudi koji se bore za punu demokratizaciju zemlje, žene koje od kućnih robinja postaju re=

volucionami borci, radnike i radnice, seosku omladinu itd. U svoje stvaralaštvo oni unose nove motive. nove teme, nov stil, obnavljaju jezik i čine ga pristupačnim čitalačkoj publici, upuštaju se u smele poduhvate, povezujući beletristiku sa polemikom i reportažom, Od stranih pisaca napredni, literar=> ni čašopisi objavljuju samo pretstavnike napredne literature.

Sa masama OB pisci povezuju se ne samo preko svojih dela već i preko literarnih kružoka koji zajedno sa »Literarnim društvom novog Japana« i njegovim sekcijama pretstavljaju široko razgranatu mrežu, U Jokohami literarna sekcija organizovala je kurs za uzdizanje mladih pisaca, Takvih sekcija ima već preko trideset,

Između pretstavnika napredne i nazadne književnosti vodi se žestoka borba. U borbi protiv reakcionarnih shvatanja u književnosti napredni kritičari stavili su se u odbranu klasičnih žanrova narodne poezije, Na svojoj strani oni imaju većinu čitalačke publike u Japanu.

Veliki buržoaski list »Meniši« usta-

novio je neđavno »Kulturnu nagradu«

koja će biti dodeljena onom piscu koji je po mišlienju i na osnovu glasanja čitalaca najbolji u Japanu, Najveći broj glasova dobila je žena pisac Mijamoto Juriko za novele » Trava kaza= ši« i »Dolina Banši«. U prvoj noveli ispričana je sudbina jednog revolucioa= narnog borca i njegove žene, a u drugoj se prikazuje život jedne žene koja je član Komunističke partije Japana, Sve fo pokazuje da čitalačka publika u Jipanu pravilno shvata i sa budnim interesovanjem prati nastojanja naprednih pisaca đa stvore takvu književnost koja će stajati u službi životnih interesa narođa i u potpunosti odgovarati njegovim duhovnim potrebama, M.

njenu sadržinu i podvukla njen rea1 Komad nije dat kao lakrdija, već u realističkom stilu, bez preterivanja i ustaljenih i poznatih šablona u prikazivanju Nušićevih komedija.

»Malograđani« od Maksima Gorkog, u izvođenju Niškog pozorišta, pretstavljali su, nesumnjivo, vrlo težak i složen zađatak i za reditelje (Predrag Dinulović i Dušan Antonijević) i Za glumce. Niško pozorište prišlo je u Ovoj pretstavi vr]o izbiljnom i teškom poslu tumačenja ma Sšceni Ovog s&loženog dela Maksima Gorkog, tananim karakterizacijama ličnosti, atmosferi malograđanštine, i velikim renlističkim kvalitetima koje sadrži ova drama. Sa nešto više isticanja Nilove borbenosti i njegovog dovođenja u prvi plan na račun isuviše podvučene izrazitosti Tetereva, 8a manje zamračivanja cele atmosfere u kojoj je dato ovo delo, — svakako bi cela pretstava »Malograđana« znatno više dobila u švome realističkom tonu, u podvučenosti realističnih sukoba i u istica=nju osnovne piščeve ideje. Međutim, i sa ovim nedostacima, preistava »Malograđana« je nesumnjiv uspeh Niškog pozorišta,

I u prikazivanju komedije »Podva= la« od Milovana Glišića (u dramaturškoj obrađi Raše Plnovića; reditelj Dušan Antonijević), staroj | mnogo igranoj komeđiji koja vrlo često odvodi glumce u karikiranje ličnosti i površne scenske efekte, — Niško pozorište Je đalo đobru pretstavu. Ovako postavljena, a naročito sa novim dđramaturškim izmenama koje daju celoj komeđiji osnovnu mišao koja je izražena u naslovu dela, a Što #e gubi u iseckanosti u Glišićevom origina= lu, — »Podvala« je još uvek naša dobra stara komeđija koja se i rađo igra i rado gleda.

Narodno pozorište iz Kragujevca obeležilo je dobar i pravilan realistički pravac u svome rađu u prikaziva– nju »Nemirne starosti od L. Rahmanova (reditelj Rajko Rađojković). Ovom pretstavom, ođ tri koliko je dalo u Beograđu, Kragujevačko pozorište se najviše približilo životnoj stvar= nošti. I pored izvesne monotonije koja se mestimično provlači kroz igru, sa više izdvajanja glavnog od sporednog, sa više živosti i životne radosti koja bi istakla osnovnu ideju dela, što bi, nesumnjivo, doprinelo boljoj koncep= ciji, — preistava »Nemirne starosti« je dobar i siguran putokaz kojim pravcem freba da usmerava svoj dalji razvoj Narodno pozorište iz Kragujevca. '

»Dundo Maroje« od Marina Držića izvođen je prilikom gostovanja pozorišta u Beogradu najviše. Ovu renesansnu Držičevu komediju prikazala su pozorišta iz Kragujevca, Pančeva i Novog Sađa. Kođ sva tri pozorišta pojavile su se iste greške: »Dundu Maroju« nije se pristupilo kao realističnoj komeđiji „koju je trebalo dati, kao takvu, i u određenom realističkom stilu, nego kao zabavnoj igri, svoj satkanoj na spoljnim „efektima, lakim, naivnim, nameštenim i sasvim nerealnim. Takvo shvatanje renesansne komeđije odvelo je reditelje na stranputicu pozorišnoga stvaranja, u banalnosti, u skretanja od realitsičkoga pravca i u bezidejnost, Iz toga, i takvog shvatanja, bez prođubljivanja pojedinih ličnosti i njihovih međusobnih odnosa, gubili su se i socijalni Do= ložaji ličnosti ,od nemogućeg je pravljieno moguće. Jedan isti efekat se ponavljao po nekoliko puta (Pometovo skakanje u bunar, na primer), jurnjava po sceni tamo=-amo, zasmejavanje publike iz raznih uglova scene i iz raz nih položaja, — a sve sa ciljem da se samo razonođdi spolinim trikovima publika, a ne đuhovitošću koja izbija iz dela, bez ulaženja u suštinu ove odlične Držićeve komedije. Tako je tekst ostao po strani, neprođubljen, a nivo komada sgnižen; tako je zapostavljena i karakterizacija ličnosti, Toga preterivanja, sa „orfeumskim „završetkom, bilo je najviše u pančevačkoj pretstavi (rediteli Milan Barić), U novosadskoj pretstavi (ređiteli Jovan Konjević) bilo je svega toga daleko manje, ali ni u njoj nisu izostajale izvesne banalnosti i preterana podvlačenja pojedinih momenata, Kra-

gujevačka pretstava »Dunda Maroja« (reditelj Rajko Radojković) bila je na višem nivou od novosadske, iako je i ona obilovala neumesnim i suvišnim isticanjima spoljnih momenata.

Izvesnih čisto pozorišnih efekata, zasnovanih na nedovoljnoj analizi tek sta, bilo je, — razume še u daleko manjoj meri, jer to ne dozvoljava samo delo, — i u drugoj pretstavi Vojvođanskog narodnog pozorišta, u Nomediji »Vuci i ovce« od Ostrovskog (reditelj Jurije Rakitin). Ovo odlično delo klasičnog ruskog pisca, i pored nekoliko vrlo falentovanih novosad= skih glumaca koji su nosili komad, uglavnom je režiski zasnivano i vođe= no na spoljnjem obeležavanju i tumačenju ličnosti i na njihovim spoljnim odnosima, Iako su »Vuci i ovce« vrlo brižljivo spremani, što se i odrazilo u jzvođenju, ipak je ceo problem zahva-– ćen samo površinski, bez aošećanja razlike u socijalnom položaju ličnosti i bez dovoljne ubedljivosti u tumače= nju ošnovne piščeve ideje.

Te neđostatke, samo u drugoj formi i daleko jače podvučene, nose i dve pretstave Narodnog pozorišta iz Šapca: »Bez krivice krivi« od Ostrovskog i »Kralj Betajnove« od Cankara (ređitelj Aleksandar Ognjanović). Dok je u »Ožalošćenoj porodici« šabačko pozorište pokazalo dobar realistički teatar, i put kojim treba da ide dalje, ovim pretstavama je otišlo u sasvim drugu krajnost: u teatralnost, patetiku, deklamovanje, bezživotnost i nerealnost. Šabačko pozorište, pre svega, uzelo je, iznošenjem na scenu ovih komada, jeđan vrlo težak, složen i odgovoran zadatak koji nije bilou stanju da iznese, Otuda se služilo teatralnošću, „neprirodnošću, izveštačenim i nameštenim efektima, koji su išli po jednoj krivulji: od karikature (u »Bez krivice „krivi«) do mistike (u »Kralju Betajnove«). Nije bilo ni najnužnije analize teksta, koja bi dovela glumce do unutrašnjeg preživljavanja, nego se išlo manje-više jednoliniski i jednoftipski u karakterizaciji ličnosti. Otuda je promašenost ovih pretstava dobila još više u svojoj negativnošti.

Šabačko pozorište, koje ima i uslove i mogućnosti da đaje dobre realistične pretstave (to najbolje potvrđuje njihova »Ožalošćena porodica«), svakako će uspeti da usmeri svoj put ka realističkoji glumi.

Odredđiti i razumeti osnovnu piščevu iđeju, pravilno okarakterisati date

ličnosti i međusobno ih postaviti i po ~

vezati u njihovim odnosima na sceni, utvrditi logičnost njihovih „odnoša, svakako je jedđan od osnovnih zadataka reditelja kadn prilazi određenom dramskom delu. Na ovim gostovanjima pozorišta iz unutrašnjosti u Beogradu moglo se zapaziti da se, u većini pozorišta i u većini prikazanih dramskih dela, posvetila pažnja ovim momentima. Idejna strana jednog dramskog dela shvaćena je u tim slučajevima kao prvi i najosnovniji uslov od koga se i prišlo spremanju i izvođenju toga dela. To ie izrazito uočeno u pravilnom „shvatanju „Nušića (»Ožalošćena porodica« pančevačkog i šabačkog pozorišta), u pretstavi »Malograđana« niškog pozorišta, u »Ne=mirnoj starosti« kragujevačkog pozorišta i, nešto manje, u nekim drugim prefstavama, gde se nije isuviše otišlo za spoljnim efektima, koji su nat= kriljavali osnovnu iđeju dela.

U trećoj pretstavi Narodnog pozo= vrišta iz Kragujevca, u komadu »Duboki su koreni« (reditelj Sava Komne= nović), idejna strana dela je skoro sasvim zapostavljena. Upravo, ona je, u neku ruku, i sasvim pogrešno protumačena i postavljena, i pored izvesne scenske živosti pretstave. Ceo komađ, koji ima izvesno socijalno obeležje, bio je sveđen na ljubavno-psi= hološku osnovu, na odnoše između poručnika: Breta, i mlađe šsenatorove ćerke. Otuda su i Bretova borbenost, i klasna diferenciranost ličnosti, koji su se mogli izvući, otišli u drugi plan da bi se na kraju sve potpuno pogrešno završilo umesto da se nmapred= ni, demokratski, i crni i beli udruže da bi se zajednički borili — Crnci se, po nekoj rašnoj liniji, odvajaju i odlaze sami, napuštaju kuću belih, Ta-

ko je naopako shvaćeno, protumačeno i postavljeno celo delo.

Međutim, svakako je najslabilje i najbezidejnije od svih trinaest pret= stava, koliko je dato na ovim gostovanjima, postavljena Nušićeva »Gos= pođa ministarka« u izvođenju niškog pozorišta (reditelj Dušan Antonije=vić), Nasupret prikazivanju Nušića od strane. pančevačkog | šabačkog pozorišta, koji su vrlo odgovorno prišli realilističkom tumačenju Nušića, pretstava »Gospođe ministarke« je primer neodgovornog, pogrešnog, štetnog i bezidejnog prikazivanja ove Mužićeve komedije. Od četiri čina u originalu, »Gospođa ministarka« je razbijena u osam slika i data u jednom operet= Skom dekoru i orfeumskom stilu, sa preteranim karikiranjem ličnosti, vulgarno, lakrdijaški. U. ovakvoj rđavoj i pogrešnoj koncepciji Mušića postali su i dobri glumci lakrdijaši koji se ače, improvizuju tekst, govore svakako i koješta.

Nesumnjivo da je ovom i ovakvom pretstavom samo povređen Nušić kao pisac, a niško pozorište, koje se pretstavilo sa svoje dve prethodne pret-

stave kao vrlo: dobro pozorište, čije

su mogućnosti svakako i jasne i veli=

ke, samo je izgubilo ovakvim prikazi-

vanjem jedne odlične naše komedije. x»

Trinaest pretstava pozorišta iz Tragujevca, Niša, Pančeva, Šapca i Novog Sađa u Beogradu, sa deset dramskih dela iz naše i slane književnosti, i pored izvesnih negativnih momena= ta na koje je ukazano nešto šire da bi se oni što bolje osvetlili, kao nasleđe= ne štetne pojave u današnjem razvnju pozorišnog života kod nas, — gOvore vrlo rečito uglavnom o dobrom putu kojim iđu najveća pozorišta u unutrašnjosti NR Srbije. Svako pozorište imalo je u nekim svojim prefstavama, a naročito u onima koje su kao dobre istaknute, mestimično i u izvesnim scenama dobar i određen realistički pravac, pravilno shvatanje pozorišta i pozorištne umetnosti danas. Na ovim gostovanjima se pokazalo da šu pozorišla u unutrašnjosti prevazišla one osnovne teškoće s kojima su se borila još do pre nekoliko godina, da Su to već sasvim ozbilini umetnički kolektivi koji su u slanju da rešavaju i vrlo složene pozorišne zadatke: počevši od pravilno shvatanja idejnosti jednoga dramskoga dela, pa sve preko glume, režije, dekora, maske do punog ostvarenja istinske umeti= ničke igre.

Nesumniivo da će ova gostovanja uticati vrlo pozitivno na njihov dalji put, da će im još jasnije osvetliti i odredifi njihove buduće smernice, pravilnije usmeriti njihov uticaj na manja gradska pozorišta, i učvrstiti njihovo mesto i značaj u nnšem opštem" kulturnom životu i razvoju. 3

Boško BABOVIĆ,

~“

Zapažanja sa pionirskih smotri

Već deset mjeseci pioniri Bosne i Hercegovine spremaju se za svoj veliki kulturno-umjetnički festival, Iz malih potoka gradila se velika rijeka: prvo šu po određima održane priredbe, zatim su najbolje odredđske grupe nasflupile na sreskoj smotri, a najbolji s ovih smotri upućeni su na oblasna logorovanja, gdje se obavljaju završne pripreme, odakle će poći u Sarajevo — na republički festival, Više od 1500 određa sa preko 250 hiljada pionira intenzivno žive s mišlju na festival, ; JRRVR

: *

U Stocu, jednom od istaknutih žarišta socijalističkih kolektiva po našim selima, našli su se na sreskoj smotri pioniri mnogih određa, seoskih i gradskih. U manjim grupama s rado= šću koja se tako jasno čita na njihovim licima i s njihovim omiljenim simbolom — maramom — oni šetaju gradom, žive komentarišući svoje pripreme i švoje raspoloženje pred istup., Neko svečano raspoloženje je ovladalo ovom djecom. Valja braniti čast odreda, treba se boriti za naziv najboljeg učesnika na smotri, treba probijati put dalje, k Sarajevu — na fe&tival! Tako misle pioniri Bjelovića, Berkovića, Ljubinja, građa. Plemenito takmičenje zahvatilo je i obuzelo ove najmlađe građane naše socijalističke domovine.

Horske, dramske, folklorne. recita= torske izvedbe se smjenjuju u 3 pret= stave, koje su frajale 7 časova. ? ča= sova lijepih uspjeha i odraza vidnih napora da se masovno i svestrano ra= zvije kulturno~umjetnički rađ u organizaciji najmlađih sreza stolačkog, da se na polju umjetničkog vaspitanja pionira zabilježe značajni rezultati, koji bi poslužili kao osnova novim i

većim, , *

U Čapljini, na repertoaru &regke smotre bilo je i umjeltničko čitanje. Pionirka je čitala članak »Sutjeska«, Koliko smisla za. emotivni akconat! Koliko proživljenog unošoenia u sve pore vanrednog sadržaja! Ona je tra= žila i našla izraz da prenese na ome koji su je slušali ono što je zaista ra= zumjela i osjetila: legendarne doga=> đaje koji su se zhili na Sutjesci, iz kojih je izrastala velika Titova 'poha i u njoi voličansivoen put naroda naših u socijalizam,

U Mostaru ja nastupio tnmbureški orkestar od preko 30 pianjina, kojinmi je dirigovao rukovddilpc vojno muzižkog zbora u pradu. U Banjoj Luci u toku pripramn osnovamo je piogn'rEko pozorište. koje Je post'ylo viJn» usnje_ he; zahvaljujući naročito zalavanhlu dramnkog amielnika Maruž!ćn, Velike uspjehe ma sMmehtaman polmznle su kulturno~umiefničke grupe u Shrsjovu, Tuzli. Bihaću. Zavjdoviću, Popati-, ci, Đrčkom, Doboju, Livnu T tok ro-, dom.

Čedo KISIĆ ~