Naša stvarnost

ULOGA FAŠIZMA U SAVREMENOM I DRUŠTVENOM ZBIVANJU

(Povodom jedne knjige o fašizmu)*

i

Prošlo ie preko petnaest godina otkako se fašizam prvi put pojavio na političkoj pozornici sveta kao pokret i oblik vladavine. „Italijanski eksperimenat” proširio se tokom posledniih godina u internacionalnu pojavu prvostepenog značaja; ispoljio se kao uzor i ideal političkim pokretima u velikom broju drugih zemalja, koji, katkad pod drugim imenima, izražavaju istu društvenu sadržinu i imaju istu političku tenaencu. Fašizam se „univerzalizirao”, čime je dokazao da su uzroci njegove pojave ne nalaze u izuzetnim i uskim granicama jedne zemlje, već u društvenoj strukturi čitavog niza kapitalističkih zemalja. Ispod pojedinih neminovno nacionalnih oblika fašizma krije se opšta, medjunarodna društvena osnova, iz koje su proizišle zamašne političke težnje, isto toliko odredjene (i originalne) u svojoj praksi, koja se inače svodi na odbranu postojećeg društvenog poretka, koliko maglovite (i neoriginalne) u svojoj javnoj teoriji i ideologiji. Činjenica je da je fašizam danas internacionalna pojava. To podrazumeva i internacionalnost same nacioOnalističke crte fašizma u pojedinim zemljama, i pored svih uzastopnih dokazivania o „odgovaranju duhu (tog i tog) naroda”, o tobožnjoj izvornosti, koja je toliko malo izvorna da se čak i idealistička iluzija o njoj pojavljuje u svim zemljama načetim od fašizma. A internacionalni fašizam upravo izrazito agresivnim karakterom svakog: pojedinog njiegovog nacionalnog oblika potpuno isključuje svaku mogućnost „fašističke internacionale”. Ukoliko pretendujemo da damo sebi računa o najvažnijim političkim dogadjajima i poiavama u današnjem društvu — i ukoliko imamo na umu da i zemlia u kojoi živimo sačinjava sastavni deo njegovog: sveta — moramo biti svesni i toga da ćemo svoi sud o tom društvu legitimisati, i svoje stanovište O njemu opravdati, samo ako ozbilino proučimo njegovu OshOVuUu, njegove komponente, razvojne tendence i odnose postojećih snaga. Da može da se radi zaista samo o stavu, sudu i stanovištu, a ne o pasivnom, makoliko „učenom”, posmatranju, mora

* R. Palme Dutt, Fascisme et Revolution, Paris, E. S. 1 1936.