Nova Evropa

Бо

Austro-ugarski zarobljenici u Srbiji,

U oči 1914 godine, Svetski Rat osećao se u vazduhu, Sve velike sile drozničavo su se spremale, na moru i na suvu, da dočekaju buduće dogadjaje što spremnije, Balkanski ratovi 1912 i 1913 godine, koji su doneli prvu pobedu nad Turskom, pa zatim nad Bugarskom, samo su još više ubedili Centralne Sile o potrebi što bržeg prečišćavanja teške političke atmosfere u Evropi,

Promašeni noćni udarac na Bregalnici, odveo je Viljema II u

Konopište, letni dvorac Franje Ferdinanda, i tu — u tome divnom ružinom zamku — delinitivno je skovana zavera protiv Evrope. Tražio se povod; — revolver Gavrila Principa ubrzo ga je pružio.

Dvojna monarhija bacila se na Srbiju, sa punim uverenjem da će je u jednom zamahu, onako istrošenu i umornu, posle dva rata i jedne pobune, poraziti bez po muke! U tome divljem napadu AustroUgarska prenebregla je jedno od osnovnih vojničkih načela: da neprijatelja ne freba podcenjivati; i ta njena velika pogreška dovela je prvo do cerskog poraza {u avgdustu 1914), a zatim, u novembru iste godine, do potpunog sloma na Rudniku i Kolubari,

Posle cerske bitke stigli su u Srbiju prvi austro-ugarski zarobljenici u većem broju. Bilo ih je oko 30 oficira i preko 4000 vojnika, Sa fronta su upućeni u Niš, gde su bili razmešteni po konjičkim kasarnama relativno dobro, Oliciri su čak nekoliko dana vodjeni na ručak u niški oficirski dom! Najveći broj zarobljenika bili su po narodnosti Česi [iz 27 puka), U medjuvremenu cerske bitke i novembarske ofanzive, prispevali su u manjim grupama novi zarobljenici, i to mahom Srbi i Česi, koji su se dobrovoljno predavali našim frupama, Posle novembarskog sloma austro-ugarske vojske, pokuljali su, i sa severnog i sa zapadnog fronta, zarobljenici u tolikom broju da je to stvorilo jednu veliku zabunu u zarobljeničkoj komandi, jer u pozadini vojske nije bilo ništa predvidjeno niti uredjeno za prijem tolike velike mase ljudi. Komandi nije ništa drugo ostajalo do da veći broj zarobljenika smesti po garnizonima i varošima južne Srbije, gde god je bilo ma kakve prazne kasarne ili zgrade; i tako su osvanuli jednoga dana nesudjeni »štral-ekspedicijonisti« u Bitolju, Prilepu, Novom Pazaru, Preševu, Velesu, i 5,4.

Koliki ie bio najveći broj zarobljenika u Srbiji, u toku velikoga rata? Na to pitanje ne može niko tačno odgovoriti, Zarobljenička komanda obrazovana je u početku rata, i to na vrlo rdjavoj osnovi, sa malo starešinskog kadra; zbog toga ona nije bila u stanju utvrditi ni brojno stanje zarobljenika, a o nekom detaljnom poimeničnom popisu nije bilo ni govora! Pojedina odeljenja, i novo obrazovani odredi, nisu bili ni u kakvoj vezi sa komandom u Nišu, tako da ova poslednja nije znala ni gde se sve zarobljenici nalaze! Oko. polovine februara 1915, kada sam postao komandantom zarobljeničke komande (četvrti po redu), primio sam kao brojno stanje sviju zarobljenika: oko 44,500 ljudi, Ovaj broj, ni u kome slučaju nije bio: tačan, Baš u to vreme besnela je kod nas zaraza pegavoga Шива,

296