Nova Evropa

dualnog života —, engleski ustav niti je poznavao niti ga danas poznaje. Vera i crkva isto su onako pravni sastavni delovi države kao što je naprimer vojska, administracija, sud, i t, d. Pa kao što se роjedinac u vojsci, administraciji, ili sadu, mora pokoravati suverenoj volji države, isto se tako pokorava i u pogledu onih krajnjih principa čovečje duše koje mi razumevamo pod pojmom vere i religije a za koje suverena volja drži da potiču od Boga, U novije doba, počelo se nešto popuštati od tog strogog načela, ali principijelno postoji Još uvek neograničena vlast države nad verom i crkvom,

Ovu potčinjenost crkve državi, kakva je u britanaca, mnogi smatraju kao ponos i diku Velike Britanije, kojoj nema ravne u kulturnom svetu. Neupuštajući se u ocenu toga odnošaja, stoji, da su vera i crkva uvek imale odlučnu reč u narodnom životu Britanije, Ho oker, koga istorija svetske književnosti slavi kao osnivača engleske proze, progovorio je upravo iz dubine duše engleske, kada je rekao, da je crkva i država jedno društvo, koje nazivamo državom alo živi po zakonima svetovnim a crkvom kada se drži duha i zakona Hrista Spasitelja, | _ Engleska državna crkva, kako je u organizaciji svojoj završena za vreme kraljice Jelisavete u »Common Prayerbook«-u, zadržala je svoj oblik do današnjega dana. Ona se odrekla najviše crkvene vlasti (»Head of the Church«), jer ona »ne može pripadati smrtnom čoveku već samo Hristu«, iako je zadržala najvišu crkvenu upravu. U engleskoj ustavnoj crkvi ostao je kralj vrhovni gospodar nesamo u svetovnim već i u crkvenim i duhovnim stvarima, Crkva je inače episkopalna, po onom starom hrišćanskom načelu: »ecclesia est in episcopo«. Svetovni elemenat u upravi vrši svoj upliv putem kralja i parlamenta, — dok se crkvene opštine jedva bave drugim pitanjem do upravom opštinsko-crkvenog imetka,

Upliv kralja i parlamenta sastoji se u tome, što se nikakve promene i novine ne mogu uvoditi bez njih, čak ni u pitanjima vere, Episkope imenuje kralj, dobar deo sveštenstva izdržavaju svetovni patronati, i naposletku koreniti crkveni imetak propisuje država, Propise, koji se odnose na organizaciju, učenje, disciplinu i crkveni zapt, propisuje sinod (»convocation«), koji se sastoji iz gornjeg i donjeg doma, Ako ova sinodska rešenja usvoji i parlamenat, postaju zemaljski zakoni i sinod ih više samovlasno ne može izmeniti, Upravu crkvenog imetka, koji je uzgred budi rečeno veoma velik, drži takodje država u svojoj vlasti, Njime rukuje odbor, u kom su: svi episkopi, 8 najviših sudija kasacijonog suda, dalje 7 svetovnih lica koje imenuje kraljica, i oba primasa, Tesnu vezu izmedju crkve i države pokazuje i okolnost, da su političke i crkvene opštine upravo jedno telo (»parish«), i makoliko u njoj bilo drugih veroispovesti {»dissenters«), ona može stajati pod upravom samo anglikanskog episkopa, — Bračno pravo i vodjenje svih matica pripadalo je isključivo kompetenciji državne dakle anglikanske crkve, Za bračne sporove nadležni su takodje crkveni organi, Tek od 1837 uspelo je Jevrejima, kvekerima, i unitarcima, da ovo stanje utoliko izmene, što

26