Nova Evropa

A sad da prikažemo glavne tačke, u kojima se narodni socijalizam feorijski dosad ustalio, stvorivši time ujedno sebi karakteristike i kriterije i za lučenje od marksizma, · i :

Originalno je kod Marksa njegovo historijsko shvatanje sociјајпеба pokreta, ili materijalističko shvatanje povijesti, Misli vodilje njeBova shvatanja rezimirao je Sombart u ovoj stilizaciji : »Sva je povijest — povijest klasnih boraba ; današnja je povijest historija borbe izmedju buržoazije i proletarijata, Stvaranje klasa jest posljedicom stanovitih ekonomskih produktivnih i razdijobnih odnosa, koji isto tako odredjuju i odnose vlasti (Bospodstva).« Ekonomski su pojavi temelj i uvjet za svaki drugi ljudski ili društveni pojav, Prema tome su i moral, pravo, politika, itd., samo proizvodi ekonomskih odnosa, kod svih naroda, u svako doba, i na svakome mjestu, — Tome historijskome materijalizmu suprotstavlja, ili, bolje rekuć uzanj postavlja, narodni socijalizam historijski idealizam: povijest, ljudski i društveni razvoj, pokreću, istina, materijalni motivi ; ali ne u manjoj mjeri i idealni, Narodni socijalizam potpuno usvaja ovu Masarikovu kritiku marksizma :;: »Marksistički historijski (ekonomski) materijalizam nema ispravne psihologije, ne umije dosta .da vidi i procijeni individualne i socijalne sile, koje se ne mogu reducirati na izv, ekonomske prilike, Marksist zato ne shvata, da je narodnost, narodna ideja,i princip — samostalna politička sila, pored ekonomskih interesa, i isto tako neće da shvati ostale sile, vjerske, itd, Psihološki je nemoguće reducirati sve društvene sile na ekonomske interese,« (»Nova Evropa, Slovensko stajalište«, izdanje Jugoslovenske Narodne Obnove, 1920, str, 56),

Nedavni Svjetski Rat dokazao je, koliko je krivo ekskluzivističko shvatanje Marksovo, Sa njegova stanovišta, taj rat se ne da protumačiti ; jer i mnogi marksiste sami priznaju, da to nije bila borba buržujske klase protivu proletarijata, već borba jednog dijela kapitalističke klase protiv drugoga dijela (utakmica njemačkog kapitala s britanskim), gdje je svaka buržoazija bila potpomognuta solidarno od proletarijata vlastitog naroda, Nema sumnje, da je kapiftalistička klasa sviju naroda, pobjednika i pobijedjenih, više manje izvukla koristi iz rata, svakako više nego proletarijat. Ali nema sumnje ni o tome, da sva želja kapitalista za pobjedom, obogaćiva-– njem, i iskorišćivanjem, ne bi bila dovoljna da sama po sebi pokrene mase u rat ; trebalo je kod ovih apelirati na srce, na osjećaj, na — ako hoćete — stanovite predrasude, pa ih tek ovim idejnim molivima pokrenuti u onako strašno klanje, Njemačkim masama prikazalo se, da je domovina u pogibelji:; tu je dakle patrijotizam ideja — bio spiritus movens, Sa francuskim masama desilo se slično, u vezi s idejom revanša; britanskim. se masama predočavala svetost neutraliteta jedne zemlje (Belgije) koja je bila povrijedjena ; Amerika je ispričavala svoj ulazak u rat povredom medjunarodnih ugovora, i zaštito;m čovječnosti, Čak su Talijani morali svoje motive za ulaženje u rat zaodjenuti nešto idealnijim epitetom »il sacro egoismo«, Čim se historija ne shvata

121