Nova Evropa

Južne Željeznice od eminentne su važnosti za čitav naš promet: pruga Rakek—Ljubljana—Maribor naša je jedina dvotračna pruga; a deo pruge Zidanimost——Zagreb—Sisak kičma je našeg celokupnog saobraćaja i naše glavne prometne arterije Ljubljana (odnosno Maribor) —-Žagreb—Beograd, i po njoj se odvija preko dve irećine našeg importa i većina eksporta, Kad je dakle rešenje palo u korist državne eksploatacije željeznica, onda se naravno nije moglo dozvoliti da upravo taj najglavniji deo naše prometne mreže ostane u privatnim rukama, Čitava naša tarifalna politika, koja se jednog dana u interesu naše privrede mora inaugurisati, postala bi iluzorna ako glavni deo naših pruga ne bi bio podložan njenu uticaju,

Južna Željeznica nalazi se u krizi već decenijima, Još i pre Rata prihodi njeni nisu bili u stanju da pokriju izdatke oko ukamaćivanja raznih izdatih obligacija; deoničari odavno nisu dobijali nikakove dividende, Naravno je da se to stanje za vreme Rata i posle još znatno pogoršalo, utoliko pre što su nasledne države sprečavale upravu da vodi tarifalnu politiku koja bi odgovarala realnom stanju stvari, Pruge koje su išle talijanskim teritorijem preuzela je Italija odmah po okupaciji tih teritorija (pruga Trst—- jugoslovenska granica, i Sv. Petar—HRijeka, i Trst—Gorica—ltalija), Ostale pruge, koje idu teritorijem Austrije, Madžarske, i Jugoslavije, ostale su u eksploataciji Južne Željeznice, koje su imale koncesiju za njih sve do godine 1968. Ta im je koncesija potvrdjena i mirovnim ugovorom, tako da nijedna od naslednih država ne bi smela pre godine 1968 da preuzme ili otkupi te pruge, To je bilo stanje posle Rata s kojim se imalo računati, U raznim pregovorima, i na konferencijama koje su se vodile u Beču, Parizu, Portorose, a konačno u Rimu, trebalo je naći rešenje i za pitanje Južne Željeznice; trebalo je zadovoljiti, barem u izvesnoj meri, posednike raznih obveznica što ih je pre Rata izdala bila Južna Željeznica, a koje su većinom bile u rukama Francuza, kao što je trebalo i misliti kako da se održi kontinujitet prometa. Nakon dugih pogadjanja, problem je rešen tako, da Italiji, Jugoslaviji, Austriji, i Madžarskoj, pripada pravo da uz naplatu godišnjeg paušala preuzmu pruge Južne Željeznice koje idu njihovim teritorijem u vlastitu eksploataciju, Naglašujemo, samo u eksploataciju, ne i u vlasništvo, jer sama pruga i sam vozni park ostaju i dalje vlasništvo Južne Željeznice, sve do godine 1968, kada bez otištete svršava perijod podeljene koncesije te željeznice prelaze u vlasnost dotične države na čijem se teritoriju nalaze, Prema tome, preuzete pruge Južne Željeznice nisu naše vlasništvo nego se samo vodi njihova eksploatacija od strane naše države, Mi imamo da plaćamo Južnoj Željeznici godišnje 5,800.000 franaka u zlatu, a sav prihod koji se ubire na tim pruđama, kao i sav prihod tranzita preko tih pruga (ukoliko idu našim teritorijem) ide u državnu kasu, Naravno da država preuzimlje na sebe i obaveze prema nameštenicima Južne Željeznice, kao plate, mirovine, i slično, I u slučaju da nismo preuzeli ove pruge u eksploataciju, mi smo po rimskom sporazumu prisiljeni da uzmemo na sebe izvesne terete radi Južne Željeznice., Budući da je ova že-

246