Nova Evropa

izložiti samu islamsku nauku, U najkraćim crtama, to znači đa ćemo izložiti samo osnovne misli islamske religije, te dodirnuti prije svega početke islama, U Evropi se početak islama vezuje za samu Muhamedovu osobu; ali Koran (»kur-an«), kao sveta knjiga islamske nauke, veli, da je on samo zadnja božja opomena, i navodi poimence 28 božjih poslanika koji su prije Muhameda pozivali ljude u pravu vjeru, Medjutim, Koran dalje kaže da je bilo nesamo ovih 28 nego na hiljade božjih vjesnika, koji su ljude upućivali na pravu vjeru, i u koje freba podjednako vjerovati, Najvažnija je misao islama: Đožje je д1пstvo, — bez tofa nema islama; »nema Boga osim јефпова«, veli Muhamed, Ali su i prije Muhameda na hiljade božjih vjesnika isto to pred svijet iznosili, Već je prvi čovjek bio Božji izaslanik, koji je poučavao svoje potomstvo o jedinome Bogu: Nuh — Noje je učio, da je Bog jedan; a kad je ovaj jedini Bog kaznio grješnike potopom, uzeo je Nuh na svoju ladju od svih organskih bića po jedan par, Isto je tako Isus učio da je Bog jedan, ali je ovo Božje jedinstvo narušeno Nikejskim Saborom, fako da ga opet za meko vrijeme nije bilo, Sada je trebalo zadnji put, što snažnije i jednom zauvijek, doviknuti ljudima, da je Bog samo jedan, i to je učinio Muhamed, To je smisao onih koranskih riječi, da nema Bogfa do jedinoga, a to da je toliko puta objavljivano, i sad zadnji put i najsnažnije, U tome je začetak islama: čovjek je toliko jak koliku zajednicu ртедstavlja, a vjesnici jedinoga Boga nadahnuti su od svekolike zajednice, te je prema tomu njihova moć neograničena, Tu je opet klica ideje o Bogu-čovjeku, odnosno — kod muslimana o božjem poslanstvu: Bog je jedan! To nije prazna riječ, već to znači napredak, slobodu: jedan Bog ne trpi takovih koji bi ponikli iz usta Brahminih, ili od njegovih nogu, niti takovih koji vuku lozu sa Olimpa, dok je druge dala priprosta i crna zemlja, — osnov i poreklo su nam svima jedni, Ta je ideja tako snažna, i taj je zahtjev tako neodoljivom silom zakucao na vrata ljudska, da su proliveni potoci krvi dok je došao do svoga trijumfa, Jer, u stvari, šta znači: Bog je jedan? To znači da je podloga svemu vidljivome jedna i ista, da nema razlike u vidljivome svijetu, naime nema kvalitativne razlike; a što se svijet ukazuje u tako različitom obliku, tome je razlog u kvantitetu, koji je varljiv i koji se mijenja, To je dakle islamsko pojimanje Božjeg jedinstva, i njegovo porijeklo, A. sad da prije djemo na drugu osnovnu misao islama, na položajčovjeka i njegovo odredjenje, Spomenuli smo Nuha, i rekli da je on uzeo bio na ladju od svih organskih bića po jedan par. 1 Sulejman (Solomun) je razgovarao sa životinjama, A. u Koranu stoji, da je kod Boga jednako primljen i mrav i čovjek, Jedna te ista misao dakle u veoma dalekim vremenskim raz-

297