Nova Evropa

tativnosti — slabost koju smo i mi nasledili i očuvali sve do naših dana —, to je odlika urbanizma ove epohe,

Kao što se vidi, gradski organizam nije nešto što se daje. zamisliti u stanju stagnacije, — oh predstavlja nešto majnemirnije, i ide za svima društvenim promenama, Svaka društvena epoha ogleda se nesamo u tehničkoj obradi gradova već i u unutarnjem sastavu gradske populacije, u obrazovanju gradskih staleža, u odnosu njihovu prema selu, državi, i društvenoj orđanizaciji uopšte, Proučavati sva stanja u kojima su se nalazili gradovi pojedinih epoha, njihov razvitak, i odnos prema celokupnoj organizaciji društva, znači baviti se jednim eminentno socijološkim pitanjem, nažalost još uvek zapostavljenim, koje,

već samim lim što daje ključ za razumevanje mnogih tajna · društvenog organizma, zaslužuje da bude predmetom samostalne obrade u nauci,

x

Pojava novog kapitalizma, krajem XVIJI stoleća, otvara razvitku gradova sasvim nove, nedogledne, horizonte, i čini da se ovaj kroz celo XIX stoleće kreće u znaku najvećeg ртозреriteta gradova, Ta mova sila, kapitalizam, nesravnjeno jača od sviju drugih koje su ikada u istoriji sveta stavljale društvo u pokret, doprinela je da se u osnovi izmene svi društveni odnosi a čovečanstvo udje u jedan perijod dotle nezapamćenog kulturnog stvaranja, Velika Francuska Revolucija {1789) proklamovala je politička načela koja su išla na ruku tome razvitku; no ona je čedo gradova i gradske kulture, dotle zapostavljene buržŽoazije, koja je u svojstvu trećeg staleža težila — i u tome uspela — da se dočepa političke vlasti,

Izvestan industrijski prosperitet u gradovima utvrdjujemo i pre Francuske Revolucije, koji nije trpeo ranije feudalne okove, Grad ih je raskinuo smelom i krvavom borbom, ukinuvši prvi put i političku razliku izmedju građa i sela, nezavisno od ekonomske i kulturne razlike koja je i nadalje ostala kao tipično obeležje toga novog razvitka, Načela koja su tu došla do pobede jesu manje-više ona. koja nalaze svoje preteče u revolucijonarnim komunama Srednjeg Veka, Zato ne bi bilo preterano reći, danova org anizacija Evrope nije ništa drago do neka vrsta urbaniziranja državnog orgfganizma, No D toj delikatnoj temi dalo bi se naročito govorit,

Kad su jednom dobijene političke slobode, kapitalizam je mogao nesmetano da se razvija i da dodje do neverovatnog izražaja svoje snage, U Velikoj Britaniji su počeli da niču gradovi kao da ih je neka sila magjijskim štapićem dizala iz zemlje,

_27