Nova Evropa

život pod novim režimom nije razvijao onako kako se u zemlji očekivalo, iako je Ustav od 1888, vraćen u život još pre dolaska novoga Kralja, pružao sve uslove da se u zemlji razvije i učvrsti solidna seljačka demokratija, U prvom revolucijonarnom kabi. i netu (Jovana Avakumovića) bile su zastupljene sve političke | stranke; ali već pri prvim skupštinskim izborima, narodnjaci (liberali) i naprednjaci prešli su otvoreno u opoziciju, i to nesamo protivu Vlade već i protivu novogč stanja uopšte, Kao branioci novog stanja ostali su stari i samostalni radikali, lako su ove dve stranke u svim skupštinskim sesijama imale ogromnu većinu, nijedna od njih nije bila sama dovoljno jaka da bi mogla bez teškoća upravljati državom, raspolažući približno istim snagama u narodu. Samo, i radikali i samostalci mali su znatan broj nestalnih pristaša, koji su svoje glasove davali redovno onima koji bi se zadržali na vlasti; pa kako se oni medjusobom, zbog ličnih pitanja i metod4, nikako nisu mogli na duže da sporazumeju, i da održe utanačeni poslovni ugovor, to se njihova unutrašnja politika svodila, uglavnom, nato kako da dobiju izborni mandat, te kako da stvore izbornu većinu. Posle 29. Баја. osim izborne vlade Ljubomira Stojanovića (1905), nijedna ada nije provodila prave slobodne izbore. Otuda se gotovo svi ministri i političari starali, pre svih državnih i državničkih Бива i poslova, da dovedu što veći broj svojih ljudi u Državni Savet, u Apelaciju i Kasaciju, da ih ponameštaju na položaje, kao policijske pisare i činovnike, opštinske delovodje, pandure i čuvare državnih šum4, jer su ovi bili važni činioci za ostvarenje izborne većine, Da se je pritom vodilo bar koliko-toliko obzira o stručnoj spremi i ličnom poštenju tih partizanskih službenikA4, »parlamentariziranje« državne administracije, makako nesimpatično izgledalo, dalo bi se donekle pravdati; ali to - nije bilo slučaj, Svaka naša stranka, bez obzira na svoj idejni program, čim se dohvati državne uprave, menja iz temelja postojeće stanje u upravi, i daje državnom administrativnom aparatu svoje partajsko obeležje, To je donekle razumljivo, i slično se dešava u svima demokratsko-parlamentarnim zemljama, budući da se političke i socijalne reforme teško sprovode u život s pomoću političkih protivnik4, Ali, kod nas je državno činovništvo oduvek bilo upravo zatrovano partizanskim duhom, i grčevita borba oko vlasti nije nipošto poticala jedino iz žive želje za ostvarenjem seljačkog ekonomskog programa iz osamdesetih godina, U tom očinskom staranju i otimanju o vlast tinjala je — i posle 29, Maja, kao i pre, — u velikoj meri i želja za ličnim bogaćenjem, i za stranačkim materijalnim koristima.

Tako: je-kod nas, još više nego u drugim demokratskim · državama, vojska, pored glavnog zadatka: »Da brani zemlju od · neprijatelja spolja«, dobila još jednu ustavnu dužnost: »Da služi

10