Nova Evropa

pravoslavlja, Toga kod katolicizma nema; Crkva se nikad и [ој mjeri ne identificira s Državom, jednostavno stoga što je inter-

'nacijonalna, Ova identifikacija Crkve i Države ima doduše :

svojih loših strana, ali je ona na svaki način izvor izvanrednoga: pojačanja državne moći, Ova identifikacija bila je glavnom tajnom grčke moći i veličine, Tu je tajnu Sava lukavim Grcima, u času njihove slabosti i posrtanja, oteo i dao svojoj obitelji i svome narodu, i tim im ujedno dao mogućnost da se u najkraće vrijeme razviju do zamjerne veličine i moći, Grci su mogli nadvladati Latinsko Carstvo; ali kad su taj posao obavili, našli su pred sobom na sjeveru moćnu slovensku barijeru: Bugarsku i Srbiju, ovu posljednju toliko ojačanu da je čak kušala oteti im Carstvo {što je poduzeo bio Dušan Silni krunisanjem krunom grčkom, srpskom, 1 ђибагзКота, па uskršnjem saboru u Skoplju}, Ovako stiješnjeni sa Juga od Turaka, a sa sjevera od Bušarš i Srba, nisu Vizantinci mogli odahnuti, nego su zakržljali, ı konačno pali žrtvom silovite turske najezde, Da su se Vizantinci mogli, iza 1261, opet uspješno proširiti na sjever, oni bi — po mome mnjenju — mnogo bolje odolievali Turcima nedo što su to mogli pod ovim prilikama,

Svim ovim, medjutim, nije svjetsko znamenovanje Svetoša Save iscrpeno, Meni se bar čini osnivanje Srpske Narodne i Državne Crkve jednim ogromnim djelom, zato što je to bilo moguće samo u vrijeme pada i poniženja Grka, ti. J. samo u

prvoj polovici Trinaestoša Vijeka, Ja vrlo sumnjam, da li bi

Vizantinci, iza obračuna sa Latinskim Carstvom, bili ikomu dali crkvenu samostalnost. Tako je, po mome shvatanju, Srpska Narodna Crkva kao prva negrčka narodna crkva bila pretečom svih ostalih slovenskih narodnih crkava istočnoga obreda, i Ruske Patrijaršije iz godine 1589, pa čak ı rumunske Patrijaršije, bugarskog i albanskog Egzarhata, i Poljske Pravoslavne Crkve, Predstavimo si samo mogućnost, da je rusko pravoslavlje ostalo pod grčkim tutorstvom, i da se nije moglo po srpskom uzoru razviti u autokefalnu crkvu, — čitavi razvitak Rusije bio bi

| sasvim drugi, ne bi bilo Petra Velikog ni ruskoga samodržavstva,

ne bi bilo ruskogša slavofilstva, pa po svoj prilici ni Ruske Revolucije od godine 1917, Svjetska istorija bila bi uzela sasvim drugi

tok, Prema tome držim, da je mudri monah iz Svete Gore, Sava,

lice svjetskoga znamenovanja; pa držim i to, da svi mi Jugosloveni imamo veliki interes ovoga po mome mnijenju пајvažnijega činioca jufoslovenske povjesti, Svetoša Savu, što bolje

upoznati, | > Рг, Гоо Рат.