Nova Evropa

Žim pomalo ustupa svoje mjesto nekom drugom privrednom sistemu, Jedni dokazuju strukturalnu uslovljenost krize, i označuju je »dugotalasnom«, dok po drugima izgleda da je rješenje "па dlanu, i ne misle da je potrebno objasniti karakter krize, Jedni je svode na uzroke psihološkog karaktera, drugi političkog, a treći na čisto ekonomske uzroke, Mnogi su; po starom ljudskom običaju, jednostrani: označe jedan-dva uzroka, a sve drugo bagatelišu kao nevažno. A ima i takvih koji kao da. seciraju s nekim čudnovatim mirom, i nimalo se pritom ne uzbudjuju strahovitom bijedom, koja postaje sve više očita. Objašnjava se kriza, kao što se zna, hiperprodukcijom, tezauriranjem i nesrazmjermom podjelom zlata, ratom, carinskim protekcijonizmima, i 1. d.. Ali odmah nastaje pitanje: odakle i zašto dolaze ti razlozi ekonomskih poremećaja; nemaju li svi oni svoj zajednički izvor i zadnji uzrok koji ih determiniše? To je bezuslovno potrebno ispitati, jer je inače takozvamo »liječenje krize« Sizifov posao. Utoliko prije što se razlozima zrize, koji se obično navode, samim po sebi me objašnjava ništa, Jer — ne radi se o tom, da se za neko vrijeme odstrane razlozi privrednih kriza; potrebni su radikalniji lijekovi, ne bismo li se definitivno izvukli iz ovake očajne situacije, Na | je ipak potrebno, van svih feza i teorija, imati u vidu jude,

Pomnije ispitivanje uzrok4 krize dovodi do toga, da se mora razlikovati osnovni, primarni uzrok, i uzroci sekundarnog značaja, Jer odista, ne može se sporiti da i oni razlozi koji se obično navode guraju privredu u krizu, odnosno da je pojačavaju. Ali — ofkuda oni? — Osnovni, primarni uzrok krize leži, po našem mišljenju; u anmarhičmosti ka p iба а Бус Ке решуге је. Šelundapni си uzroci onda omi kojima se obično objašnjava kriza, kao: hiperprodulkcija, carinski ган, i L d., Dovoljno je navesti već ova dva sekunGarna uzroka, jer oni najvidnije manifestuju kaos u kapitalističkoj privredi; a hiperprodulkcija, uz obilnu Đomoć carinske politike samođavljenja, predstavlja ponajači sekundarni uzrok. ·Medjutim, svi su sekundarni uzroci determinisani amtiplanskim karakterom kapitalističke privrede, jer bi mače bili neshvatljivi i neobjašnjivi; oni ne postoje samostalno, a neki od njih {kao naprimjer hiperprodulkcija) uopće ne bi mogli biti razlozima privrednih i društvenih potresa da ne upućuju ma stanje karalRlerisano potpunom dezorganizacijom, Ti sekundarni uzroci djeluju solidarno, samo što ћрегргодиКе ја figurira na prvom mjestu, — ona je prva objavila kaos. Osim toga, u samom toku procesa padanja t, zv, privrednog poleta, a još više u toku pume krize, stvara se mnoštvo daljnjih uslova za još jače srozavanje, isprepliću se, uslovljavajući jedan drugog,

349