Nova Evropa

Misao Geteova potpuno je jasna: »izvore« ı »uljecaje« treba tražiti u unutrašnjosti pisca, a ne izvam njeSa, Pa i onda kad se uzimaju u obzir vanjski momenti, treba ih uvijek gledati iz stvaralačkog centra, a nikad s periferije, (Otkriće, da je pjesnikinja Gaspara Stampa bila kurtizana, samo je utoliko bilo važno ukoliko su se bolje mogle iterpretirat: neke njene pjesme; »komparativna književnost«, naprotiv, pita, ukoliko je njen kurtizanski život, izvana, »formirao« njen pjesnički talenat.) Netom je ispitivač jednog Kkmjiževnog djela izašao iz unutrašnje sfere stvaranja, bezuslovno mora da se nadje u labirintu izlišnih problem4, koji mogu da Sa svuda dovedu, al: nika da Ка б/аупоme: k središtu odakle zrači stvaralačka djelatnost, k duhu, ka Geteovoj »Se ele«,

Iz sveda što je dosad rečeno, jedno je nesumnjivo: bitni književni elementi ne mogu se »uporedjivati«. Ono što »komparativna književnost« uporedjuje samo je površina, prazna ljuska i apstrakcija, iz čega je istisnut duh i život. Katedra za »komparativnu književnost«, shvaćena onako Како je shvaćena u тесепај: О. Deanovića, nesamo što je nepotrebna na хабтеbačkom Univerzitetu, nedo bi bila direkino štetna po duševni razvoj djak4, ukoliko bi ih upućivala na spoljašnje, nebitno, i površno, čineći ih još pristupačnijim onim otrovima od kojih boluje naš duhovni život, otrovima intelektualizma i pozitivizma. Sin kod Kranjčevića, sa svojim hemijskim analizama, aktuelniji je danas više negSo ikada. PsiholoSšizam, utilitarističkoekonomska interpretacija realnosti, seksualno-psihoanalitičko shvatanje književnosti i umjetnosti, materijalizam, — sva ova Ђезриба 1 зфтатри се пабеба duhovnogša života izviru upravo iz intelektualističkog mentaliteta, koji topla strujanja života sledjuje i uništava, turajući ih nasilno u svoje apstraktne kategorije. Osnivanje katedre za »komparativnu književnost« samo bi onda imalo smisla kad bi se ona upotrebila u cilju učenja književne teorije u vezi s njenom istorijom {što je usko povezano s estetikom i s istorijom estetskih problema; disciplina je, dakle, filozofske prirode), uz ilustraciju rezultata ove nauke na djelima velikih svjetskih pisaca. Zar nije mnogo važnije upućivanje budućih odgojitelja mladeži u način kako će doživjeti jedan Danteov ili Šekspirov sonet od problema kako je prazna forma soneta prešla u francuski ı engleski Renesans? Razvijanje senzibilnih dispozicija kod budućih nastavnika vrlo je ozbiljan i aktuelan pedasSoški problem u današnja surova vremena. Моmenat senzibilnosti od kapitalne je važnosti, Jer je on osnova svakog saznanja; bez njedđa čovjek ne razumije ni sebe samoša ni druge, Osim toga, senzibilnost je, iako indirektno, dobar rešđulator etičkog života, (Pod senzibilnosti o kojoj je ovdje riječ — a ovo naročito podvlačim —, podrazumijeva se samo zdrava senzibilnost, urodjena svakom uravno-

294