Nova Evropa

Ne mogu u isto Фођа, партшијег, да азостат 5 Кајаејоуот Мадопот kakav svoj lični doživljaj koji sam nekada imao pred tom slikom i da obnovim Rafaelov osjećaj koji mu je nadahnuo sliku,

Pozitivizam uzima — a to isto rade i neki drugi intelektualistički pravci, — da je estetska funkcija sve i ništa; za njega je estetično doživljavanje rezultanta najheterogenijih momenata paralelno uzetih: pritome sudjeluju i intelekt, i osjećajnost, i fizička strana — sa konačnim hedonističkim učinkom, sa osjeСајет: чбодпоба, рпја оба, »Пјероба«, 1 |. 4,. Ктосе, тедји т, upozoruje na činjenicu, da je svaka duhovna djelatnost popraćena momentom prijatnoša, Nije prijamo specilična značajka estetičnoga nedo зато пјебоуа роргафпа pojava. Razlika izmedju prijatnoša i umjetničkoga očita je, — kaže Kroče, ukoliko portre nama mile osobe, koji je inače umjetnički bezvrijedan, izaziva naše nmajprijatnije osjećaje; ili, obratno, slika može da ima vrlo veliku umjetničku vrijednost, ali nam je, bilo s kojega razloša, praktički neprijatna {ukoliko je, recimo, portrć našega neprijatelja). Hedonistička predrasuda nastaje iz verbalističkih distinkcija, Talijanski pozitivistički estetičar Porena kaže, da se delinicija lijepoša nalazi u »upotrebi dovora«, i da ona glasi: »Lijepo Je ono što se svidja (с16 сће рласе) «; Porena je potpuno dosljedan, sa svoga stanovišta, kad ozbiljno raspravlja o estetici konja i madaraca, kao što su dosljedni ı neki drugi pozitivisti koji postavljaju kategoriju »želučano Бјероба«. Estetsko nije prijatno uopće nego, kako Kroče ispravno kaže, jedan poseban oblik prijatnoša, Momenat distinkcije nije u prijatnome nego u onome što estetično prijatno razlučuje od drugih vrsta prijatnoša, tojest akcenat pada ovdje na »estetično« a ne na »prijatno«, i — prema tome — 3»estelično« je predmet istraživanja a ne »prijatno«. Prijatno i neprijatno kriteriji su utilitarističko-praktičnih akata. Jasno je, dakle, da estetično doživljavanje nije praktična nedo teoretsko-kontemplativna djelatnost.

Posljedica je ove konstatacije, da umjetnost, kao apraktička fumkcija, nije povezana ni s etičkim momentom, praktičkom djelatnošću višega stepena u odnosu prema utilitarističko-ekonomskom momentu, Dobra volja — veli Kroče — koja stvara dobra čovjeka ne stvara dobra umjetnika, Etičko пе može da bude kriterij estetičkoga, Šekspirov Je Јабо петогајал, ali je estetičan ukoliko je živa pjesnička ličnost, iz praktičko· moralističkog shvatanja proizilazi i takozvana »tendencija«, prema kojoj bi umjetnost imala svrhu da popravlja ćudorednost, da širi patrijotizam, i čak da [ovo je aktuelna teorija, prilično stara, koja je bila potpuno zaboravljena, ali je u poratnoj poremećemosti ideja ponovno uskrsnula, u pošoršanom obliku) sudjeluje u ekonomsko-socijalnom sredjivanju društva, Di ro

398