Nova Evropa

dju emigrantima. Slično životu Ljenjina, medjutim, i život 'Trockog prolazi u stalnom radu. lako je njegov spoljni život »pustolovan«, njegova duhovnost je trajno sredjena i uravnotežena. On sam veli za sebe, da je pedantan, u svojim navikama konzervativan, i da voli red, disciplinu, i sistematiku. Pri dolasku u mjesto izagnanstva, u Alma-Atu, njega veseli što mu je njegov raniji lični sekretar uredno zapakovao р:saći pribor... Trocki je nemuzikalan, a ni teatar ба naročito ne privlači. On priznaje: »Dobro pisana knjiša, u kojoj se nalaze nove misli, i dobro pero kojim. se vlastite misli mogu drugome saopćiti, uvijek su mi bili a i danas su najvrijedniji i najpouzdaniji kulturni proizvod«. Ovaj bli. stavi govornik i organizator milijonskih mas4 u suštini je knjiški čovjek, učenjak, i tek Revolucija otkriva u njemu državnika i vojskovodju.

Sistematski rad i strog samoodgoj jačali su na svaki način prirodjeni osjećaj superijornosti, koji je često karakterističan za ljude koji potiču iz sredine iz kakve je potekao Trocki. Roditelji Trockoga bili su mali posjednici, koji su postepeno i s velikim naporom dospjeli do nekogs blagostanja. Trocki sam kaže: »To je bilo oporo blagostanje ljudi koji se izdižu iz bijede i imaju želju da ne stanu na po puta«. Od roditelja je Trocki očigledno naslijedio svoju ustrajnu i upornu marljivost. Postignuti uspjesi ispunjavaju ба Zadovoljstvom i Jačaju njegovo samopouzdanje. Ali to samopouzdanje ne prelazi u taštinu. lako je neobično samosvJestan, on je previše filozof a da bi svoju ličnost stavio iznad dogadjaja: »Ja nisam naučen da istorijske perspektive posmatram pod uglom lične sudbine. Upoznati zakonitost dogadjaj4 i u toj zakonitosti naći svoje mjesto, to je prva dužnost revolucijonara«. Medjutim, ova ocjena Trockog samoga sebe izgleda ipak preskromna. Ima mnoSo tačnosti u onoj napomeni jednog dobrog poznavaoca ruskih odnos4: »Izmedju svih boljševičkih vodja, Trocki je bio možda naJjinteresantniji; on je to i u poredjenju sa Ljenjinom. Ljenjin je bezuslovno jaka ličnost, ali ju je stavio potpuno u službu ideje i sistema; medjutim, što је Ттосји radio, bilo je uvijek individualno i izdifirencirano, štaviše često Je imalo svrhu da istakne njegovu individualnost«. Ali, uvjeren na temelju iskustva i saznanja o ispravnosti svog stanovišta, Om pro-

168