Nova Evropa

Kod ovako oprečnih karakter4, razumljivo Je da je njihov ljudski odnos bio, za obojicu, nepodnošljiv: »Staljin je 'Trockog nazivao aristokratom i glumcem, i Trocki je stvarno bio aristokrat u svemu, osim u svom socijalnom osjećanju: Trocki je nazivao Staljina seoskim klipanom, čovjekom izdajničkim i varvarskim, a politički koruptnim ...« Priča se, da je Trocki na sjednicama redovno uzimao u ruke novine i čitao čim bi Staljin počeo govoriti ... Medjutim, ovaj lični odnos može samo ilustrirati njihove suprotnosti; uzroci SUkobu su daleko dublji i presudniji. Socijalistički teoretičar Francl (Emil Franzel) traži smisao suprotnosti izmedju Trockog i Staljina u istorijskoj opreci Istoka i Zapada: » U borbi Trockog sa Staljinom privremeno je našla svoj konačni izraz borba izmedju Rima i Vizanta. Staljinovo lice, lice čovjeka sa Kavkaza, — sa согја Које dijeli Evropu od Azije, na koje je mitos prikovao buntovnika Prometeja, okrenuto je prema Istoku; prema Istoku Jašu пјебохе ђгgade, na Istoku zove novi svijet. Trocki — marksist, Jevrejin, zapadnjak, nije htio rusku već svjetsku revoluciju, koja će upravljati Rusijom, — on se je nasukao, kao i Petar Veliki...< U prvi mah, ova tvrdnja izgleda suviše izvještaćena; ali, u stvari, ona nam tumači mnoge nejasne pojave: prema Staljinu je Trocki izvan sumnje čovjek Zapada, i po kulturi i po načinu gledanja. Njegovo načelo permanentne revolucije počiva na istorijskoj podlozi i nije samo politički princip. Staljim se povlači natrag u »Svetu Rusiju«, ina njezinu terenu hoće da izgradi socijalizam; za Trockog treba socijalizam da završi ciklus evropskih revolucij4. Staljin je, indirektno, nosilac završne etape velikih slovenskih socijalnih kretanja, koja se ranije oblikuju u pokretima bogumil4 i husita: internacijonalni marksizam ima da se nakalemi na slovensku tradiciju, ili — tačnije — da se rusificira. Naprotiv, nosilac novog socijalnog gibanja je za Trockog industrijski proletarijat, koji je izrastao iz istorijskog procesa Zapada, dok se Staljin vraća na komunizam sela, o kome je već Aleksandar Hercen sanjao, a koji on sad forsira divljom amerikanizacijom. Ljenjin, iako tipičan Rus, bio je pod snažnim upliyvom zapadnjačke kulture: »Koliko njih znaju nešto o Evropi, o radničkom pokretu u Svijetu? Dok smo sa našom Revolucijom osamljeni, ostaju medjunarodna iskustva

470