Novi Pazar, 01. 01. 2017., S. 209

danici obraćaju kadijama ili drugim organima svojim molbama obično se podnosioci istih potpisuju kao ..ponizni". ..rob". ..ponizni rob", „molba roba koji se moli zatrajan život njegove ekselencije". Imajući u vidu period kada su nastali ovi sidžili, odnosno kada su vođeni postupci u pojedinim pravnim stvarima, zaista fascinira temeljitost i preciznost koja je prisutna prilikom njihovog iješavanja. Već iz prvog slucaja, iz Sidžila I koji se odnosi na ostavinsku raspravu nakon smrti izvjesnog šejh Ibrahim-efendije može se steći takav utisak. Precizno čak i za današnje prilike, izvršen je popis i procjena ostavioceve zaostavštine (između ostalog navedena i stara odjeća). Ili, naprimjer, u Sidžilu II pod tackama [4], [4a] i [4b] izdate su naredbe u vezi sa popravkom zgrade tvrdave u Novom Pazaru. U naredbi se navodi da je izvršena inspekcij a tvrđave, da opravku pored posade tvrđave potpomogne i kaza, da se izvrši predmjer radova, da se zate potrebe mobilizira „30 konja komore i 30 gradozidara". itd. Posebno su zanimljiva dva slucaja, radi se о fermanima sultana, koji su izdati na zahtjev Carigradske patrijarsije (patrijarha i koncila mitropolita). Oba slucaja su zavedena u Sidžilu I. U prvom slučaju (slučaj zabilježen pod [2B]) izdat je ferman о hapšenju mitropolita Novog Pazara. Nezadovoljni mitropolitom, „raja"’ je pisala patrijarhu tražeći od njega pomoć i tražeći carsku naredbu da se mitropolit uhvati i zatvori. U fermanu je navedeno da se „postupi prema mojoj izdatoj naredbi i prema aktu koji su potpisali patrijarh, koncil mitropolita/ skup mitropolita koji borave u prijestolnici/ i manastiru, sa svojim pecatom i potpisima. Neka se sve sto su oni naveli u aktu, a odnosi se na vjerska pitanja, odobri - kako stoji i u uslovima patrijarhovog be rata". Drugi ferman (zabilježen pod [3B]) se odnosi na postavljenje novog mitropolita koji je izabran od strane koncila mitropolita i patrijarha. U fermanu se navode određene nadležnosti mitropolita, zabranjuje se oiganima državne vlasti da ometaju vršenje vjerske službe i druge vjerske poslove. U fermanu je čak i izričito navedeno: „Neka niko nijednog nemuslimana, ako nije njegova volja, ne uvodi silom u islam'’. Upravo povodom ovog fermana prevodilac u fusnoti 105 iznosi sljedeće zapažanje: „Ovaj materijal u ejelini ima izuzetan znacaj za sagledavanje osnova tolerancije u Osmanskom carstvu, izvore tolerancije i potpunu slobodu ispovijedanja vjere nemuslimanskih podanika i njihovih vjerskih zajednica, ogranicenja i razlozi ogranicenja, koji niti su nenošljivi među različitim vjemicima, niti je to trpljenje za nevolju, nego jednostavno odnos islama prema tzv. objavljenim vjerama, pa u nekim slučajevima i politeističkim vjerama”. U svakom slučaju ovi fermani su od znacaja za izučavanje odnosa između Osmanske države koja se bastini na učenju islama i drugih konfesija, kao i za izučavanje vjerskih sloboda u tom periodu. Monografija ,JSidžili kadije kaze Novi Pazar od 1766. do 1768. godine " zaista predstavlja dragocjen izvor podataka za sve one koje interesuje historijat ovih prostora u vremenu osmanske vladavine. Staviše, riječ je о štivu interesantnom za sve one koji historijski posmatraju flmkcioniranje oigana državne vlasti, naročito sudova. Zato je preporuka i za sve one koji se bave historijom prava, pa i svakom pravniku, da se putem ovih sidžila upoznaju sa praksom koja se vijekovima provodila na ovom prostoru.

209

PRIKAZ MONOGRAFIJE „SIDŽILIKADIJE KAZF.

40/2017