SRĐ

482

СРЂ. - SRĐ.

prema talijanskoj, odmah na nju pocela naslanjati i prema njoj se razvijati, i da ta književnost predstavlja talijansku književnost u malome, isto onako kao što stara književnost predstavlja vizantinsku. Ta književnost je obilna i bogata, bogata po broju svojijeh radenika i spisa. Nju su njegovali svi kulturni staleži dubrovačke republike, vlastela i pučani, knezovi, senatori, zapovjednici gradova i mjesta, i svi drugi cinovnici republike do pisara po opštinama, pa trgovci i zlatari, pa fratri i popovi, i žene cak. Oni su pisali pjesme svojijem mnogobrojnijem draganama, ili pjesme, kojima su slavili Boga i hrišćanske vrline, ili pjesme, kojima su veličali djela srpskog i ostalijeh slovenskijeh naroda, ili, najzad, pjesme za šalu, podsmjeh, zabavu; oni su sastavljali drame i komedije, iz stvarnog života, istorije, mitologije ili fantastickog svijeta; oni su njegovali crkveno besjedništvo, ili onu malu i neuglednu pobožnu književnost koja je po Italiji bila u velikom jekuj/oni su uopšte mnoge rodove talijanske književnosti i kod svoje kuće njegovali, i to često po aristokratskom načinu, za sebe i svoje prijatelje, i često ostavljali svoje spise u rukopisima, katkada nevezanijem i rasparenijem rukopisima pisanijem latinicom, i to talijanskom ortografijom, a rjede ili štampali u starijem talijanskijem štamparijama po Mlecima, Rimu, Florenciji, Jakinu (Ankoni) i t. d. Tu književnost, čije su nam okolnosti mnogo bolje poznate, nego okolnosti stare, možemo prelaziti hronološki, po vijekovima. Krajem 15. vijelta bili su u Dubrovniku prvi pjesnici Sislco Menčetić (1457-1527) i Đorđe Držić (1461-1501), prvi vlastelin a drugi pučanin i sveštenik, i njili su dvojica ostavili puno kratkijeh pjesama, Menčetić blizu šest stotina a Držić preko stotine. Pjesme su njihove, sa minimalnijem izuzetkoni, ljubavne, i u njima je opjevana Ijepota njihovijeli dragana, sviju dragana, plavijeh, crnomanjastijeli i drugijeh; opjevane su njihove Ijubavničke želje, njihova vjerna služba draganama, njihovi uzdasi; opjevani su i momenti sreće u Ijubavi koja nije bila ni najmanje platonska, kao i momenti žalosnijeh rastanaka ili kajanja; jednom riječju ispjevana je cijela gam a. Ijubavnijeh tonova, vedrijeh i veselijeh, kao i crnijeh i žalosnijeh.