SRĐ

714

СРЂ. — SRĐ.

gorskog ustava. Na Aton dolažaliu srpski jereji rukopoloženi od srpskih episkopa. Ali patrijarha smatraše srpsku crkvu kao šizmatičku i đade mig episkopu da ih ne prima. Ali prota istjera biskupa, a patrijarha 1368. g. naredi mu da ga primi ; a. pošto Ugleša bješe izmirio srpsku i grčku crkvu, prota se pomiri. Drugi sukob se dogodi 1893. koji svrši pravednije u smislu ustava, jer se pečska patrijaršija bješe izmirila sa carigradskom a na Atonu više ne vladahu Srbi. Na raskršću l'. i 12. v. car Aleksije I. Komnen učini veliko zlo Atonu. jer je odobrio da se na njemu naseli oko 300 pastirskih vlaških porodica, koje unesu veliki moralni nered. Jeđan iguman, da ih se riješi, podmetne lažni akt prokletstva patrijarhova na Atoi. Tim lukavstvom se pobuniše kaluderi, poćeraše Vlahe, a patrijarha da umiri kaluđere, morade ukinuti lažno prokletstvo. XIII v. je nesretno doba. Križari li04. osvajaju Carigrad. Latinski baroni iz Soluna pijačkaju Atonske manastire; pape ih nešto obuzdaše ali Aton se njih oslobodi tek 1?23. iza njihove propasti, kao što se oslobođi i od drugih napastovanja iza obnovijenja grčkog carstva 1261 g. Za cara Mihajla, obnovitelja carstva, nastade drugo zlo. On bješe primio s katolicima lionsku uniju. Ali protiv njoj bješe narod i svećenstvo i svi Svetogorci. Car htjede upotrebiti silu, te padoše mnoge žrtve na Atonu. Mir se povrati iza smrti Mihajlove, kad je odbačena unija 1282. g. Početkom XIV. v. stiže Aton velika nesreća sa strane katalonskih najamnika, koje bješe uzeo u službu pa otpustio car. Oni se nastaniše na Kalkidiku, otkle su strašno pljačkali Atonske manastire. Tada jih je pro-

pala većina tako da od više stotina manastira, na koncu XIV. v. nije ih bilo nego 25. Katalonska najezda svrši 1309. g. Oko polovine XIV. v. nastade crkveni spor. Isposnici tajnom molitvom dovodili su se u vjerski zanos i priviđali su nestvorenu božansku svjetlost tavorsku i zbog ćutanja zvali su se isihastl a jedan teolog bješe i vještačkim načinom pronašao hipnotizovanje u tu svrhu. Na to ustade monah Varlaam, onaj od kojeg Petrarka bješe naučio grčki. Za njim se zavedoše i drugi na zapadu. Atonci se branjahu. Tako se razg^ri veliki spor između zapada i istoka. Grčki sabor dade pravo Svetogorcima a spor ugasi 1368. U ovoj drugoj periodi nastade naj više procvjetanje i pojavi se naj veće nesreće nr Atonu. Treća perioda ide od kraja XIV. do kraja XIX. v. Odlika je njena razbijanje komunističkog opšteg žića i individualistički način života u t. zv. svoježiteljno uregjenje po manastirima. Sve je zajedničko bilo nestalo osim bogomolje; imanje, kuhanje, stanje bješe po sebi; monasi što više imali su i platu; nije više bilo igumana, nego sabor uglednijih kaluđera. To se dogodilo, jer je novo uređenje bilo jeftinije sađa kada su se manastiri bili upropastili, nadasve kad su Turci osvojili Maćedoniju, Srbiju i Carigrad. Tek krajem XVI. v. manastiri mogoše otkupiti svoje imanje. Turci priznadoše Atonu samoupravu, kad ga osvojiše (oko 1430), ali nametnuše težak danak. Suleiman I. XVI. vijeka ustanovi vojni odred Bostandžija na Halciđici i stavi Aton pod vlast Bostandžibaše, te monasi moradoše i njemu plaćati danak do 1820. g., kad je odred ukinut. Zatim dođe carski činovnik na Aton i plaćan je od mana-