Student

korak napred a onda u mjestu

POVODOM NEKIH AKCIJA NA UNIVERZITETU

Nedavno su u »Studentu« izrečene pohvalne ocjene na rad Univerzitetskog komiteta SK, dok je, s druge strane, o radu Univerzitetskog odbora SS bllo dosta oštre kritike. lako su ove ocjene objavljene u istom listu, pa čak i od Ijudi iz Redakcije, trebalo bi ih uzimati sa dosta rezerve јег su izricane иа osnovu pojedinačnih akcija koje su pokretali ovi forumi. A ocjenjivati cjelokupni rad foruma na osnovu ekoliko akcija, u kojima su se jedni snašli bolje, a drugi gore, ne bi bilo korektno. Univerzitetska organizacija SSJ skoro je čitavu godinu pokušavala da sopstvenim snagama nađe najbolje puteve za svoj dalji razvitak (pa čak i opstanak). I sa dosta sigurnosti tvrdim da ona tu nije mnogo uspjela. No. nije samo u tome problem: zar Savez komunista na Univei-zitetu stvamo ne interesuje reorganizacija studentske organizacije? Stiče se utisak da je SK do sađa samo sa strane mudro posmatrao ova lutanja i procese koji su skoro sudbonosni za Savez studenata. Koliko je meni poznato SK na Univerzitetu nije se dovoljno zainteresovao, a ponekad se stiče utisak da se nije uopšte ni interesovao za novi društveni i politički koncept ove političke organizacije koja deluje među istim Ijudima kao i Savez komunista na Univerzitetu. Stoga su sadašnji

POLEMIKA

kiksevi SS umnogome i kiksevi SK, jer oni su isto toliko, ako ne i više, odgovorai za njihove politike posledice. MNOGO LJUDI (ALI, IPAK) MALENA SNAGA Univerzitetski komitet SK nedavno je startovao sa nekoliko vrlo masovnih komisija, u koje je ukljuČeno mnoštvo studenata, profesoга i drugih naučnih radnika. Mislilo se da če masovnost doprineti bogatstvu sadržaja, ali se desilo ono što je još Aristotel znao i rekao u svoje vrijeme: da se svaki posao koji radi više Ijudi teže pravilno završava zato se svi oslanjaju na veliki broj drugih... Uzmimo, na primer, komisiju za razvoj samoupravljanja, koju sačinjava ргеко 50 članova. Od svega Šio je ona učinila, a što je poznato javnosti. jeste to đa se tek privode kraju diskusije o programu rada!? Stavljajuči na dnevni red probleme samoupravljanja na Univerzitetu, Univerzitetski komitet je najzad naišao na suštinski problem, i trebalo bi da istraje u nastojanjima da razriješi bezbroj nejasnoca u vezi sa njim. Prvi korak koji je učinjen dosta je značajan: donet je stav Univerzitetskog komiteta prema studen*skom samoupravljanju (delom i na osnovu tekstova objavljenih u »Studentu«); na konkretan način i sa dosta svježine su slabosti ovog samoupravljanja. Taj когак je bio dobar, ali je ostao ipak samo kao jedan korak, pošto do sada nijesu nastavljene aktivnosti u potrebnom pravcu. Naime, dosadašnje ocjene o studentskom samoupravljanju izrečene su samo na osnovu utisaka pojedinih analitičara, tj. bez dovoljno analiza. Za jedan forum, kao što je Univerzitetski komitet SK, to ne bi smelo da bude dovoljno. On bi morao, kao predstavnički organ jedne progresivne organizacije na Univerzitetu, svoje ocene da bazirA na pouzdanim argumentima. Stoga mu je neophodna ozbiljnija aktivnost u tom smislu. U dzmašnjim uslovima nije dovoljno samo registrovati pojave, potrebno ih je i kvalifikovati, a potom preduzeti odgovarajuće mjere u smislu traženja najboljih rješenja. Komitet SK bi, radi toga, trebalo sada da pristupi konkretnijoj mikro-analizi, da bi mogao bez rezervi izricati ocjene i donositi smjernice (jer ne zaboravimo: neki još uvijek traže smjernice). U stvari, treba, stv°riti povoljnu političku atmosferu za rješavanje postavljenih pitanja. Međutim, oma se ne može stvoriti samo konstatovanjem propusta i iznošenjem problema, već bi morala da potekne, prije svega, iz polu tičke akcije.

Uzmimo jedan primjer sa Univerziteta: na Filozofskom fakultetu izvršena je reorganizacija SS na dosta originalan način. SS je, prema toj koncepciji, politička organizacija, i on nema pravo da, kao do sada, preuzuna uloge samoupravnih organa jer, čim je vršio funkcije samoupravnih organa, on je vršio i funkciju nosioca vlasti. Samoupravljanje je postavljeno tako (prema koncepciji Filozofskog fakulteta) da studenti odlučuju o svim za njih same bitnim pitanjima. Ostvarivanje samoupravljanja na Filozofskom fakultetu. Onako kako su ga studenti zamislili, pretpostavlja. međutim, izmjenu Statuta Fakulteta, kao i neophodnu podršku profesora i ostalog osoblja na Fakultetu. Cini se da sada još ne postoji takvo raspoloženje koje bi omogućilo ostvarenje pomenu* te koncepcije. Međutim, ako je koncepcija jasno postavljena lakše je mobilisati svjesne snage za njenu realizaciju. SK u ovom slučaju dobija izvanredno važnu ulogu, jer treba da na osnovu konkretnih uvida stvori povoljne uslove za nove reforme. Ne bude li se tako djelovalo birokratija i konzervativni elemenat i dalje _će prigušivati napredne inicijative. Sada se prisjećam drugih diskusija o ukidanju slobodnih ispitnih rokova na nekim fakultetima. Pri tim diskusijama adrainistracija se strasno zalagala za što manje rokova. Neko može da se pita: zašto se administracija zalaže za ukidanje Ispitnih rokova kad to nema sa njom veze. Međutim, administratori (da upotrebim Weberov terrain) svoj rad zasnivaju na aktima, spisima... Oni u ovom slučaju treba da obavljaju niz administrativnih radnji oko prijema ispitnih prijava, sređivanja spiskova i rezultata, itd, Birokratska psihologija ide, dakle, od svojih interesa, a ne od studentskih. Takvi metodi su daleko od jedne demokratske akcije zbog čega raste uloga SK. Najzad, trebalo bi već jednont prestati da . se maršira u mjestu, tj. samo kritikovati i napadati nekog. Energija, utrošena na kritike sigumo bi dobrodošla za neke preče akcije. Za nas ima smisla kritikovati ono što, prije svega, sprečava slobodnu akciju (naravno na praktičnom planu). Besmislene kritike će inače, same po sebi, morati nestati; pitanje je samo vremena. Za sada, ne bi trebalo ispustiti ono što već postoji: atmosferu buđenja, ili trzanja iz dremeža. Јег, ipak, politički puls jače bije nego đo sada.

BORISAV DŽUVEROVIĆ

politički avangardizam 1. studenti

POVODOM CLANKA D. MIĆUNOVICA, »STUDENTI I PROLETARIJAT«, »STUDENT« OD 30 APRILA 1968. Studentski pokret postao je u poslednje vrijeme tema dana i teorijsko-politi* čke misli. Događaji u Poljskoj, u Berlinu i čitavoj Zapadnoj Nemačkoj, u SAD, u Rimu i Parizu, suviše su značajni i impresivni a da bi ih mogle prve stranice listova i časopisa mimoići i podrobno ih ne zabilježiti. Govori se o »novoj istorijskoj snazi«, o njenoj vrealnoj šansi« da »radikalno promeni svet« i tako dalje. No, i ako se pola toga baci u vodu ostaje dosta. A šta ostaje? Ostaje činjenica da je studentski pokret postao nešto u političkim zbivanjima svijeta, da više ne može biti ignorisan. Od koga? Od vladajućih društveno-političkih činilaca svih zemalja, a posebno kapitalističkih i socijalističkih. Dva su, čini mi se, osnovna pitanja koja sc, prilikom razmatranja ovog fenomena, moraju postaviti. Prvo, koji su društveni uzroci rodili ovu pojavu. I drugo, šta ona znači, šta može da znači danas i sjutra. Ako pokušamo da odgovorimo na prvo pitanje, mislim da odgovor mora biti u velikoj mjeri različit, obzirom na to da li je riječ o nekoj od razvijenih kapitalističkih zemalja, ili se pak ima u vidu neka socijalistička zemija, tj. zemlja u kojoj je izvedena socijalistička rev'olucija i kojoj js socijalizam počeo da se razvija, ali u kojoj on nije razvijen. Ova se činjenica često previđa u današnjim razmišljanjima o studentima, a to ta razmišljanja može da čini samo manje vrijednim. A u čemu je razlika? Za vladajuću, buržoasku klasu u đanašnjem raz\djenom kapitalizmu karakteristično je da je još uvijek vrlo jaka i relativno dobro organizovana, i ekonomski i politički. Za i st o г i jski .revolucionarnu k 1 asu, л ј. za radničku klasu u + im zemljama, pak, karakteristično je da je опа kljukana i korumpirana (ne sva, nego jeđan njen ne mali dio s jedne strane, materijalnim »blagostanjem« industrijskog kapitalizma (nešto povišenim standarđom itd), a s druse strane umrtliivana socijaldemokratskom političkom ideologijora postala nedovoljno revolucionarna i politički .labo organizovana. Komunističke partije, pak, donekle i same idejno raz\ r odnjene i akciono neobjeđinjene, a uz to uliuljkivane dogma*:skim iluzijaraa o tome da su one »same po sebi« avangavdne i mkovođeće, faktički ne uspijevaju đa predstavljaju pokretačku iđejno-političku snagu društvenog progresa u svojoj zemlji.

U takvoj situacijl, studenti »preuzimaju *astavu«. Zašto bal oni? Zato što se, s jedne strane, još nijesu profesionalno i aktivno uključili u proces opšteg života i rada kapitalističkog društva, što se jol nijesu integrisali i utopili u ekonomski, vrijednosni i politički sistem kapitalizma, i što su, s druge strane, ne sasvim spoznali, nego počeli da naslućuju, odnosno počeli da shvataju neke osnovne nužnosti i zakonitosti ukupnog društvenog razvitka i njegovog aktuelnog stanja. Dakle, ne zato što su »mladi«, što su »nemima duha«; ne po mehaničkoj »logici svojih godina«. Kako stoji stvar u socijalističkim zemljama? U ovim zemljama socijalizam se izgrađuje već dosta dugo. Za to vrijeme izgrađeno je mnogo. Ali, nije izgrađeno, nije društveno геalizovano sve što je, u toku same revoluciffe ili neposredno posiije nje, bilo proklamovano kao neposredni cilj, tj. kao cilj koji će biti oživotvoren za najkraće vrijeme. Јег, ne zaboravimo, svaki revolucionami pokret, u vrijeme neposrednog izvođenja revolucije, tj. dok se još nalazi u stanju punog usijanja i poleta a nije stigao da najobjektivnije i naučno đo кгаја sagleda i utvrdi sve neophodne pretpostavke za ostvarenje svojih ciljeva, bio je u situaciji da i neke svoje dugoročne ideale proglasi neposrednim zadacima i ciljevima koji se mogu postiči već sjutra. Socijalistička revolucija (ne svijesno nego objektivno, nužno) nije bila izuzetak od ovog pravila. Shodno tome, mnogi su živjeli u uvjerenju da su ptma sodjalna jednakost, potpuna sloboda ! ravnopravnost, neokmjena i najčistija demokratija itd., ciljevi koji će biti ostvareni odmah, a u najmanju ruku u jednom doglednom i relativno kratkom roku. Ovi ideali ! ovi ciljevi, u ovakvoj, »krat* koročnoj« formi, kroz sistem vaspitanja, školovanja i na đrugi način, posebno su revnosno unošeni u svijest mladih Ijudi, novih generacija, a naročito onih koje su rođene u pređvečerje revolucije, u toku nje same i neposredno poslije njenog završavanja. Život je, međutim, bio, tj. morao je biti, nešto realniji od oduševljenja revolucionara. Objektivni uslovi omogućavali su ostvarenje pomenutih zadataka samo u roku znatno dužein od onog koji se prvobitno (i đosta široko) pretpostavljao, a uz to i forme, sredstva, putevi ostvarivanja tih zadataka morali su ponekad biti nešto drugačiji od zamišljenih. Pored toga, iz objektivnih uslova i nemogućnosti (iako ne samo iz njih) počele su da izrastaju i deformacije, u mnogo širem obimu nego što je to (mislim da možemo i tako reći) iko očekivao. Dogmatizam u shvatanju socijalizma, monopolizam u odlučivanju, borba za lične i grupne umjesto za opšte interese itd., nostali su vrlo razvijna propratna pojava izgrađivania novog društvenog poretka, a borba protiv tih nuzproizvoda, akciia za njihovo uništavanje i eliminaciju iz društvenih odnosa postavlja se (dvadeset ili više godina poslije revolucije) kao zadatak broj jedan za sve progresivne snage, to jest za sve one koje su vitalno zainteresovane za kontinuitet i nesmanjenu žestinu socijalističke revolucije, Pri tom, te sadašnje revolucioname snage, ne identifikuju se, ne poistovjećuju se sasvim (personalno i na dmgi način) sa snagama koje su to bile u vrijeme samog izvođenja revolucije. S druge stranc, izvjestan (ne suviše mali) broj ranijih revolucionara to više niie. Naorotiv, u međuvremenu on se preobrazio (ovdie ne možemo гаspravljati zašto) u konzervativni činilac daljeg društvenog razvoja. Uz niega, odnosno pored njega, postoje i djeluiu i reakcioname, antisocijalističke snage, i to one koie su to bile u početku revolucije i one koje su to postale postrevolucionarno. S druge strane, u međuvremenu su se razvili novi značajni dijelovi

radničke klase, fonnirani su novi progresivni dijelovi inteligencije, izrasle su, dakle, nove revolucionarne snage. Te, novonastale, revolucionamo-socijalističke snage, udružene s onima koje su to bile i ostale od ranije, sada nezadrživo hoće da se bore, svim efikasnim politi* čkim sredstvima, protiv snaga koje koče, blokiraju, deformišu i unazađuju dalji progresivan razvitak socijalističkog društva. Dio tih novonastalih a sadašnjih revolucionamih snaga jesu i studentske organizacije. Dakle, dolazimo na drugo, na početku postavljeno pitanje. Sta društveno-politički znači, i šta može da znači, studentski pokret danas, nastao u opisanim uslovima kapitalističkog, odnosno socijalističkog društvenog sistema? Odgovor, kao i na prvo pitanje, takođe mora biti izdiferenciran. U razvijenim kapitalističkim zemljama (o stud. pokretu u tzv. »trećem svijetu«, kao o donekle takođe specifičnom pitanju, ne možemo govoriti ovom prilikom), mislim da je sludentski pokret, prije svega, jedan svojevrstan i vrlo značajan burevjesnik, tj. to trenutno najizričitije izražena spoljna manifestacija dubokih unutrašnjih revolucionarnih društvenih previranja, kojima šire i dublje ispoljavanje tek predstoji. Naravno, ovaj pokret nije samo puka manifestacija, već i znajan činilac, važna komponenta, previranja o kojima je riječ, Da bi, međutim, on to ostao i dalje, i da bt to postajao još više nužno je da poveže sopstvenu akciju s akcijom drugih progresivnih i potencijalno revolucionamih snaga družtva, koje, naravno, postoje i nijesu male, ali su, kako sam maločas opisao, trenutno paralisane, dezintegrisane i neorganizovane. Ako to izostane, izostaće i željeni opštedruštveni revolucionarni efekat studentske akcije, a njihova sadašnja briljantna ofanziva ostaće samo parcijalan i trenutan bljesak, i ništa drugo. Јег, studenti, u krajnojoj liniji, mogu da iniciraju opšti revolucionarni preobražaj društva, ali ne mogu da ga izvedu. A šire društvene snage, sa radničkom klasom kao središnim dijelom fronta, to mogu i raoraju, danas ili sjutra. U socijalističkim zemljama, pak, studentski pokret nije neka nova, niči može biti nekakva dovoljna, spasonosna i izbavljujuća snaga od birokratizma, etatizma, dogmatizma i drugih devijantnih pojava. Naprotiv, to je druš*venopolitička snaga koja je i do sad postojala, ali čija je šira društvena afirmacija, kao takve, (razlozima o koiima sam, sumamo, takođe govorio), bila suviše uokvirivana, formalizovana, a donekle i sputavana, ukalupljivana, ograničavana. U uslovima nezadržive i dublje demokratizacije. debirokratizacije i deetatizaciie socijalističkih društvenih odnosa, to, međutim, nije više moguće činiti. Naprotiv, u tom procesu i kroz njega, studenti (a to će sve više važiti i za omladinu u cjelini) nezaustavljivo se afirmišu kao jedan od političkih činilaca koji su nairadikalniji, najprogresivniji, tj. najmanje zaslijepljeni iluzijom da je sve što postoji dobro i onravdano i da je svako nastojanje za radikalnijom promjenom devijantno i jeresno. Od mitova te vrste socijalističko društvo (posebno naše) odavno se počelo oslobađati, a to oslobađanie postalo je danas još intenzivnije, šire i dublje. Na kraiu, napominjem đa sam u čitavom ovom tekstu, kad sam eovorio o studentskom pokretu (i u kapitalističkim i socijalističkim zemljama). imao u vidu samo njegov naiprogresivniji dio. a da bi razne ekstremne, konzervativne, pa čak i reakcioname struje, koje u njegovim okvirima takođe postoje, valjalo da budu predmet posebnog razmatranja.

BOGOSAV MA'OVIĆ

kriza i obaveze naše omladine

Jedan mislilac je vrlo dobro pcrimetio; »Ako je potrebno da se Ijudi za nešto zaintere suju, onda u tome moraju imati sami sebe S naći zadovoljen svoj samoosećaj... Tako, kažemo da ništa nije ostvareno bez interesa onih koji su svojom delatnošću sudelovali. Tako uopšte moramo reći da ništa veliko u svetu nije stvoreno bez strasti.« Mi još nismo do voljno ispoljiii takvu strast. Nemamo dovoljno svesti o tome da neko, ukoldko nije shvatio savest svoga vremena kao svoju Mčnu savest, ne može videti mogućnost da isitupd na društve nu scenu, da, prihvativši svoje opredeljenje, shvati da je žarišna tačka, borba za realizaciju njegove vlastitosti uopšte, upravo u sklopu opšte prihvaćene orijentaoije koju nazivamo progresivnom. Pitanje je, dalje, koliko su takozvana progresivna ostvarenja zaista naši геzultati, koja su to merila i kriteriji pomoću kojih ih mi vrednujemo, osim našeg apriorizma, koji već sutra može pokazati sve svoje slabosti i nedostatke. U tom smislu Savez studenata kao revolucionarna organizacija može igrati veoma važnu ulogu u društvenom životu, nezavisno od tekuće ideologije, pa ćesto i same politike. Naše revolucionarne instdtucije Imaju tendenciju da se sve više petrificiraju, te utoliko kasne za stvamim revolucionamim preobražajem i pređstavljaju, što je paradoksalno, prepreku u trenucima kada treba delovati odlučno, brzo i smišljeno. Ono što se danas zbiva u savremenom svetu, poglavito na revolucionarnom planu, prirodan je tok svetske isitorije. Utoliko pre moramo biti na nivou savremenih istorijskih kretanja mlade generacije, koja je ,čini se, stala na svoje vlastite noge. Cinjenica da su junaci mladalačkog doba prvih velikih revolucija modemih vremena bile uvek mlade generacije, svedoči upravo o tome da smo suočeni sa dešavanjima od epohalnog značaja, da moramo s najdubljim razumev,anjem saućestvovati u kretanjima i zahtevima koje iispoijavaju mlade snage, kako u svojoj usmereno sti, tako i unutar same sebe. Suočeni sa slabljenjem i krizom unutar klasičnih oblika organizovanja političkih partija, kako socijal-demokratskib u okviru građanskih đruštava, tako i komunističkih u okviru totalitamih socijalističkih sistema, mi smo stavIjeni pred dilemu čije razrešenje može biti sudbonosno po ishod onoga što smo proklamovali za pimi smisao istorije, za mogućnost njenog humanog razvoja. Nasledivši staljinističku strukturu koja je još poprilično uvređena u našim glavama. koja se ispoljava kao dmgo lioe boga Janusa, naročito onda kada je potrebno nešto radikalno menjati, kada je nužan odlučujući i beskompro misan zaokret, mi zaostajemo za nivoom situacije, mi smo permanentno ispod plana događaja, prilicho okoštalih i demagoških struktura u našim sopstvenim redovima, mi nikako ni* smo u stanju da, podižavajućd jednu stvar. boreći se za njeno ostvarenje, vršeći različšte pritiske, budemo konsekventni do кгаја, Staviše, mi uvek i iznova moramo u takvdm situacijama da, ne znam po koji put, stavljamo ne dnevni red naše neslaganje i razmimoilažeoj«. prećišćavajući imutar nas samih ono što } e prmcipijelno, ono što nas uopšte kreće i sje dinjuje. Sta je sa našom organizacijom? Qna ne postoji. To smo bezbroj puta konstatovali. Г» Гје, postavlja se pitanje nplitičke pismenosn odnosno siposobnosti za političko mišljenje samog studentskbg rukovodstva. U stvari, to znači odsustvo svaikog programa, permanentno ostajanje na pukom nivou fakticitela; šta viik. studentsko rukovodstvo može u idejnom snt* slu biti iznad nivoa svoga članstva (najzafl). ono je po toj liogici i izabrano, ali ukoliko u najskorijem vremenu ne prevlada petriMciranu i zamrznutu političku istrukturu unutar P O, kreta, preti mu opasnost da se nađe izvan ko loseka đogađaja, da preraste u političku opon* ciju prema njemu, tj. pokretu, igrajući u torn slučaju ulogu arbitra protiv koga se treba b> riti, a i samo je protiv arbitraže u svog konstituisanja bilo usmereno. Mi se me ramo pomiriti s čmjenicom da uloga studenata i studentskog pokreta u savremenim uslorin 13 mora da dobije svoje pravo mesto i P llllll afirmaciju. Krucijalno pitanje, je, dakako, pitanje litičke odgovornosti. Ovde, kod nas, опо je a priori izbegnuto. I to pred samim njego^ m članstvom. To je najgora vrsta apsurda, аГ surda onog tipa koji veđ unapred obezgja'" Ijuje i labavi vezu i pripadništvo u sm}* 1 ' ćvršće koegzistencije, uslovljavajući jednu beZ ' voljnost unutar samog studentškog pokreta. Mi nismo spremni da prihvatimo, a da govorimo o učestvdvanju, previranje mlansnaga širom sveta. Jer, kod nas je, navodno. sve jasno. Neču preterati ,ako istaknern da stvara neku vrstu nelagodnosti i ugroženO 5 1 pa čak i strah da nećemo biti u stanju da sudbonosnom momentu reagujemo i delamo jedino mogući način.

B. V. BOiU

STRANA 4

STUDEM