Borba, 11. 12. 1992., str. 25

t

„GOLUBNjAČA“ U SNP U NOVOM SADU

eminar za partijske

. funkcionere

KULTURA

(3)

Vaso Milinčević: Nismo uspeli da ubedimo drugove iz Vojvodine da predstava nije nacionalistička i da, ako se u njoj govori o zločinima ustaša, to ne znači da se napadaju Hrvati

Nakon skidanja sa repertoara Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, predstava je postavljena na scenu Studentskog kulturnog centra u Beogadu. Tome je prethodilo nekoliko žustrih razgovora između pokrajinskog i republičkog partijskog rukovodstva. Kao što je poznato, i jedni i drugi su Ostali pri svome. Atmosfera je bila dosta uzburkana, čak su se čuli glasovi da može doći do incidenta, pa i do intervencije JNA. Prva predstava je, odigrana uz pojačano prisustvo policije, ali incidenata nije bilo. Kasnije je normalno igrana i nije privlačila ništa veću pažnju nego bilo koja druga dobra predstava. O tim danima dogovaranja i nadmudrivanja partijskih rukovodstava govori profesor Vaso Milinčević, tada zadužen za ideološki rad u Gradskom komitetu Beograda.

— Predsednik pokrajinskog komiteta Šogorov pozvao je Ivana Stambolića da pogleda predstavu, a on je, smatrajući da o tome treba da odlučuju stručni ljudi, zamolio mene kao istoričara književnosti da to uradim.

Bila je deseta predstava — gledali smo je Jovan Deretić, Rade Cvoetićanin, i ja. Osctili smo neku čudnu atmosferu, bojažljivost do-

Prstom

Govoreći na partijskim i boračkim skupovima u Kninu i po mjesnim zajednicama komunisti su provjerenim frazama „dokazivali“ nepodobnost autora „Golubnjače“ tražeći da se Kninjani, Polačani, pa i najuža rodbina ograde i „odreknu“ Jovana Radulovića. Onaj ko dirne „u zjenicu oka“, kako su poručivali, „iznevjerio je i svoj naod“. Odričući se čovjeka iz istog kraja, smatrali su da će dobiti kolektivni i pojedinačni „oprost” zbog-njegovih „grijehova“.

Na jednom od boračkih skupova početkom 1983. godine kninski narodni heroj Jošo Durbaba „osvrnuo“ se na „probleme koji, pored privrednih, najviše tište ljude kninske komune i sela Polača“. U podužem „osvrtanju“ Durbaba je tada kazao da se „ovom Radulovićevom djelu, pod navodnicima, ne bi niko više obradovao ili ga platio od popa Momčila Đujića, ratnog zločinca i zlikovca“, zapitavši istovremeno „zašto Jovan Radulović nije pisao o herojima sa Sutjeske, Drine, Neretve”.

Marta, iste godine, godišnja konferencija kninskih komunista protekla je u znaku napada na „Golubnjaču“ i J. Radulovića. Taj čin svojim prisustvom uveličali su kninski vječiti kadrovi na najvišim

maćina. Ipak smo se ponašali normalno, aplaudirali, smejali se. Kada se završila predstava Živan Berisavljević i Vukašin Lončar pozvali su nas na razgovor. Njihove zamerke su bile da je predstava nacionalistička. — objašnjavao sam im kao čovek koji se 25 godina bavi dramom, da njihove tvrdnje ne stoje. Posle toga su tvrdili da je predstava podmetnuta iz Beograda — zašto nije igrana u Pozorištu „Boško Buha“? I tu optužbu smo odbili argumentom da predstava jeste o deci, ali nije za decu. Sledeći argument je bio da dolazi reakcija svih boja — Mihiz, Tepavac, Canadanović na to smo odgovorili da je dobro da ljudi dolaze na predstave...

Obesvećena je NOB, peva se himna Svetom Savi...

Naravno, svi smo ostali pri svojim stavovima ali sam bio uveren da su naša obrazloženja bila vrlo ozbiljna i da će biti prihvaćena. Sutradan sam, međutim, saznao da je predstava skinuta sa repertoara. To me je vrlo neprijatno kosnulo jer sam pomislio da će svi verovati da su se srpska i vojvođanska partijska birokratija dogovorile. Zato sam dao izjavu za NIN gde sam rekao da je predstava dobra, da nije nacionalistička — ako se u njoj govori o zločinima usta-

ša, to ne znači da sc napadaju Hrvati, i da u predstavi postoji katarzičan momcnat koji brišc nacionalistički naboj.

Nakon toga bila je dogovorena rasprava između srpskog i vojvođanskog rukovodstva u kojoj smo učestvovali Jovan Docrctić, Špiro Galović, Čkrebić, Stambolić, Nandor Major, Đuričin, koji je poštcno priznao da se nc razume u svc to. Ostala je priča da smo Doerotić i ja održali seminar iz istorije književnosti partijskim ćcInicima ali su svi ostali pri svojim stavovima.

Bila su tri sastanka u CK tim povodom.

Beograd je, tada, bio jedan od nesumnjivih ccntara libcralnc i slobodoumne atmosfere u kulturi. Samo dva dana nakon skidanja „Golubnjače“ sa ropcrtoara u SNP, održano je Savetovanje o slobodi stvaralaštva u Gradskom komitctu, na kome se govorilo i o „Golubnjači“ i na kome su je kulturni radnici odlučno odbranili.

Odjeci afere „Golubnjača“ stigli su i do rodnog kraja autora Radulovića. I Knin i rodna Polača su sc morali odrediti prema dclu svog pisca. A kako su to činili pišc Srđan Radulović, naš novinar iz Knina, u tekstu koji slcdi.

Ljubinka MILINČIĆ

u zjenicu oka

republičkim i partijskim funkcijama u SR Hrvatskoj Tode Ćuruvija i Mirko Sinobad.

„Niko nas ne može prevariti govoreći da nešto može biti estetski vrijedno, a da istovremeno nudi poruke kojima razara bratstvo i jedinstvo. Poruka da je naš čovjek, Polačanin ili Kijevljanin, iskonski nesposoban za zajednicu, a Sposoban samo po kamu i krv, jest koliko povijesna, a time i književna laž. Istina je da su baš ti ljudi stvorili bratstvo i jedinstvo. Ako te vrijednosti ne vidi književnik intelektualac, nego ih poriče, on ne može biti istinski predstavnik svoga naroda, on se činom poricanja tih vrijednosti svrstava u red nosilaca nama tuđih ideja i interesa“, poručio je sa godišnje konferencije kninskih komunista tadašnji predsjednik opštinskog komiteta SK Slobodan Telente.

Tode Ćuruvija se na kraju, kako je bio običaj, kada je riječ O „VISOkim drugovima“, prključio svojom porukom: „Ako netko hoće da kaže da je ovaj jadni svijet ugrožen od Hrvata i da upravo zbog njih živi u bijedi, onda tome moramo reći u brk — to je obično četništvo“.

Огкезшгапо једпоштије и Kninu bilo je u skladu sa tadašnjom politikom Zagreba koja se na adekvatan način ogledala i u hrvatskim

medijima. Jedini iskorak napravila je „Nedjeljna Dalmacija” objavivši intervju sa J. Radulovićem i tckst Joška Čelana u kojem on smatra da je zabrana izvodcnja „Golubnjačc“ „ishitren postupak“ uz ocjenu da sc radi o „potpuno ispravnoj predstavi“. Ubrzo se Čelan našao pred partijskom kaznom, a isti list je počeo da objavljuje napadc na „Golubnjaču“. Nakon te, 1983. godine, „Golubnjača“ sc na ove prostorc „vratila“ početkom 1989. godinc. Povod za ponovnu aktuelizaciju „Golubnjače“ bila je Radulovićeva izjava prištinskom „Jedinstvu” o kulturnoj i nacionalnoj neravnopravnosti Srba u Hrvatskoj.

Uslijedili su poznati događaji. „Родобт“ Кпшсап „Сошбпјасе“ naprasno su postali branioci „srpskih interesa“ brzo sc prilagođavajući političkim promjenama, a neki su dogurali do značajnih mjesta i funkcija u SK.

Jošo Durbaba se povukao u osamu. Tode Ćuruvija je „izbjegao“ u Kanadu (nije valjda bio „ugrožcn od Hrvata“). Mirko Sinobad jc ostao u Splitu. Cuti, kao što jc običavao dok je napredovao zahvaljujući nacionalnom „ključu“. Slobodan Telento je politički ncaktivan.

Srđan RADULOVIĆ

Uručene nagrade Vukove zadužbine

Beograd. — Ovogodišnje nagrade za nauku i umetnost Vukove zadužbine uručio je juče u Skupštini grada Beograda akademik Dejan Medaković, predsednik Skupštine Vukove zadužbine, dobitnicima akademiku Živanu Milisavcu i Novici Petkoviću.

Obrazlažući odluku Žirija za nauku, dr Božidar Kovaček je rekao da je Živan Milisavac drugim tomom „Istorije Matice srpske 1864-1880“ zaokružio svoje nauč-

no delo. Uspeo je da uz veliki

emocionalni napor prebrodi opasnost subjektivizma u svom delu, jer je gotovo cco radni vek proveo u ustanovi си је istoriju pisao. Akademik Svetozar Koljević navodi da se samo zahvaljujući beskrajnom strpljenju dobitnika nagrade za umctnost Novice Petkovića, pred nama nalaze cclokupna Sabrana dela Momčila Nastasijevića. Na okupu su sve verzije pesama i proze, objavljivanc i neobjavljivane, i one o kojima sc dosad malo ili uopšte nije znalo iz

raznih, samo nama svojstvcnih, razloga. i

Zahvaljujući na priznanju Živan Milisavac je rekao da jc nagrada dodeljena i Matici srpskoj, instituciji koja je bila i ostala čuvar nacionalnc svoesti i duhovnosti srpskog naroda.

Novica Petković je rckao da srpski narod nije imao sreću da sc njegova kultura razvija mirno i ncprekinuto. Izrazio Jc svojc divljcпје та Nastasijcvića, čije sc lirskc pesme sklapaju u jednu kružnu cclinu. A.D.

PETAK, 11. DECEMBAR 1992. GODINE 17

DESET GODINA OD SKIDANJA SA REPERTOARA PREDSTAVE | SKUP U SANU O POLOŽAJU ROMA

Varvarizam

svakodnevice

Beograd. — Društvene promene i položaj Roma — tcma je dvodncvnog naučnog skupa koji je juče počeo u SANU, uz pozdravnu reč predscdnika Akademije Dušana Kanazira:

— Ovaj skup sc održava u vremc ckonomskih pritisaka i nchumanih sankcija, pa sc čini da još dugo neće biti ckonomskih uslova za bolji položaj Roma rckao jc Kanazir, i dodao da su nova savezna Republika Jugoslavija, odnosno Srbija i Crna Gora, dužnc da stvoге najclemcentarnijc uslovc za bolji duhovni i matcrijalni položaj Roma. Zapadna civilizacija, prcma njegovim rcčima, ni na koji način vckovima nijc pomagala tom napaćcnom narodu. Svoj proscčni vck produžila jc na 70 godina, a životni vck Roma trajc čctrdcsctak godina. Ali, u svim mukama, Romi su očuvali svoj idcntitct i na ovim prostorima čini sc svc kako bi njihov položaj bio dostojan življcnja. SANU je, u tom pogledu, i dosad pokazivala istinsko intcrcsovanjc za problecmc ovc skupinc.

Predsednik Organizacionog odbora i Komisije za proučavanje života i običaja Roma, akademik Miloš Macura, takođe je pozdravio prisutne, a za prvi dan skupa, predviđcno je i njegovo izlaganje o demografskim promenama i društvenom razvitku Roma. Anđelka Milić govorila je, pak o globalnim promenama i svakodnevnom Životu, o svakodnevici koja se pretvara u varvarizam i vandalizam, slikajući situaciju „dovedenu do civilizacijskog 1 društvenog dna“. Umosto najavljenog Momčila Grubača, saveznog ministra za ljudska prava i prava manjina, govorio je njcgov zamcnik Konstantin Obradović. On je, najpre, dao istorijski prikaz Zaštite prava manjina. Položaj Roma jc teži od položaja manjina jcr oni praktično ncmaju matičnu zemlju koja bi za njih mogla da intcrvcniše. Savczno ministarstvo za ljudska prava i prava manjina prcma informaciji Konstantina Obradovića, trcbalo bi da pripremi tckst zakona o manjinskim pravima, gdc bi sc uključila i prava Roma. R.S.

IZLOŽBE

Slikar metafizičke srece

Posthumna retrospektiva u Galeriji ULUS

Titko Čaće (1946 — 1985) slikar halucinantnog rcalizma, kako ga je svojevremcno okarakterisao poznati umctnik i akademik Radomir Reljić — ima posthumnu rctrospcektivu svojih dcla u Galcriji ULUS (otvara sc večeras u 19 časova). Organizacioni odbor (Veselin Banjević, Miro Glavurtić, Radovan Hirši, Miloš Šobajić, Slobodan Šijan i Nikola Vukosavljević) jc sakupljao dcla, razvrstavao matocrijal — pripremao izložbu, bezmalo godinu i po dana, a otvorcna jc (štampan jc i recprezcntativni katalog) uz pomoć uglednih umctnika, privrednika, Čaćcovih kolcga, prijatclja i, naravno, kolckcionara njegovih slika.

Titko Čaćc jc, kako ističc Dejan Đorić majstor tihog užasa mrtvih prirodi, vcliki slikar mctafizičkc srećc i prvi naš vcliki majstor ma-

TITKO ČAĆE:

Anđeo na biciklu, ulje na iverici, 1981.

gičnog realizma, umeo je, čini se jedini nakon Šejka da istraži virtucinošću zlatnc zakonc slikc, savršcni rcz I proporcije, i da nas po linijama sakralnc gcomotrije uvcdc u visokc, sfcrc harmonija divina. Čaćc jc Akademiju likovnih umotnosti završio u Bcogradu i za svog kratkog slikarskog vcka imao četiri samostalnc izložbc, najviše je izlagao u Bcogradu, ali jc stigao i do Pcezara i Urbina. U Galeriji ULUS će biti izloženo 86 slika, od oko 200 koliko sc prctpostavlja da ih je uradio tokom dcccnije ı po dugog stvaralačkog vcka. S.P.

Novi teatar pokreta

Beograd. — „Ekspcrimcnt u pokretu — dani bcogradskog tcatra pokreta“, naziv jc manifcstacije koja počinjc sutra u 20 sati u Bitcf tcatru. Tokom slcdcćc secdmicc, prvi put posilc programa prošlogodišnjeg Bitcfa „JU non stop“, bcogradskoj publici ćc sc prcdstaviti najistaknutiji autori ı izvodači novog tcatra pokrcta koji jc poslednjih godina ponovo afirmisan, prc svcga kroz rad samostalnih trupa. „Eksperiment u pokrctu“ bićc otvorcn prcdstavom „Bes ... konačno“ Aleksandra Izrailov-

skog, da bi sledećih dana bili izvcdcni „Medcja“ Ivane Vujić, „Reč“ Balkanskog eksperimentalnog tcatra, „Put pored znakova“ Tcatra pokrcta MIMART, „Slika Dorijana Grcja“ Bitef teatra 1 „ВШ јаг“ Веоргадзкор дапа tcatra. Porcd navedenih predstava u okviru Dana bcogradskog tcatra pokreta biće upriliččna vidco projekcija radova savremcnih francuskih korcografa i baletskog takmičenja u Varni i, poslednjeg. dana, „Okrugli sto“ o tomi „Eksperiment u pokretu“. B.J.

Beogradski krug o Univerzitetu

Beograd. — Sutra u Velikoj sali Doma omladinc, s početkom u 12 sati, Bcopradski krug organizuje tribinu pod nazivom „Autonomija univerziteta“. Učestvuju: Rajko Vračar, Dra-

goljub Stojanović, Zagorka Golubović, Ratko Nešković, Aleksandar Molnar, Jasna Šakota, Dragan Đilas i Milidrag Predrag. ЕУР: