Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31 marta 1931 godine. Knj. 4, Prisutno stanovništvo po glavnom zanimanju = Résultats définitifs du recensement de la population du 31 mars 1931. Liv. 4, Population de fait suivant la profession principale

vuče svoj dohodak, bez obzira na to gde on svoje zanimanje vrši, u kojoj privrednoj jedinici, u drugom slučaju nije važan pojedinac i njegov odnos prema izvoru njegovog dohotka, već su od značaia privredno-tehničke jedinice kao organske celine.

Podaci o zanimanju stanovništva, kao uostalom i svi drugi do sada objavljeni rezultati popisa iz 1931 godine, sređivani su u Beogradu (za banovine Dunavsku, Moravsku, Vardarsku, Zetsku i Upravu grada Beograda), u Zagrebu (za banovine Dravsku, Savsku i Primorsku) i u Sarajevu (za banovine Drinsku i Vrbasku). Nedostatak centralizacije u mnogome ije otežavao rad na pravilnom sređivanju popisne građe, naročito u ovom slučaju, gde su u pitaniu vrlo složeni problemi ekonomske i socijalne strukture stanovništva. Usled toga je bilo skoro nemoguće potpuno obezbediti jedinstvo shvatanja i jednoobraznost postupanja u sređivanju podataka.

Statistički podaci o glavnom zanimanju stanovništva svrstani su u pet velikih klasa zanimanja:

A. Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo

B. Industrija i zanati

C. Trgovina, kredit i saobraćaj

D. Javna služba, slobodna zanimania i vojska

E. Druga zanimanja, bez zanimania i bez oznake zanimanja. |

U okviru ovih pet klasa podela obuhvata 29 glavnih grupa zanimania, koje se dalje raščlanjuju na · podgrupe kojih ima svega 152.

Pored klasifikacije po glavnom zanimanju podaci su svrstani i prema položaju u zanimanju. Prvo je ekonomski momenat, kojim se označuje privredna grana odakle dolazi glavni deo dohotka, drugo je socijalni momenat, kojim se ustanovljava u kome svoistvu lica crpu svoje dohotke iz označene privredne grane. Pored podele na lica koja. zarađuju, lica stvarno zaposlena u označenom zanimanju, dalje na lica koja kao kućna služinčad dobijaju svoi dohodak, i na izdržavana lica od onih koja sama zarađuju, postoji i sledeća podela: lica Roja su zaposlena u pojedinim zanimanjima, koja sama, svojim efektivnim radom, sadašnjim ili predaënjim (rentiieri, penzioneri) zarađuju svoi dohodak, odnosno lica kojima dohodak neposredno pritiče, mogu biti samostalni i zakupci, činovnici i nameštenici, radnici, nadničari i sluge, šegrti, ili pak aktivno učestvovati u privređivanju kao pomoćni članovi porodice koji u poslu pomažu starešinu svoga domaćinstva; :· izdržavana lica sa svoje strane mogu biti izdržavana od samostalnih i zakupaca, od činovnika i nameštenika, od radnika, nadničara i slugu, od ostalih lica. | . |

Prva kategoriia lica, koia su lično zaposlena u pojedinim zanimanjima, koja svojim sopstvenim radom zarađuju svoj dohodak, odnosno lica kojima dohođak neposredno pritiče, čine akfivno sfanovništvo.. Vrlo je važno uočiti odnos aktivnog stanovništva prema izdržavanim licima u pojedinim područjima i pojeđinim privrednim granama. Pored privrednih i društvenih momenata koji odlučuju o stepenu efektivne zaposlenosti stanovništva, dakle o udelu aktivnog stanovništva u ukupnom stanovništvu, od značaja ie ovde u prvom ređu i struktura stanovništva po dobu starosti. ·

Za oznaku aktivnog stanovništva, t. j. lica koja zarađuju, kod nas su bila uzeta ova merila:

1) Lica iznad 14 godina života; izuzetak ie ovde dvojak: lice iznad 14 godina, bez obzira koje je starosti i pola, za koje ie u popisnici izrično naglašeno da je izdržavano; obrnuto ako je lice i ispod 14 godina zaposleno u poljoprivredi, ali na tuđem poljoprivrednom gazdinstvu, sa izričnom oznakom da privređuje; učenici na izučavaniu zanata smatra se da zarađuju.

2) Udata žena uzima sće kao izdržavano lice osim u slučaju da ima svoje zasebno zanimanje izvan kuće. Međutim, u klasi zanimanja poljoprivređa, šumarstvo, ribarstvo, ako jie u jednom domaćinstvu više ženskih lica iznad 14 godina, a stavlieno je u popisnim obrascima za sva ta lica kao zanimanje »zemljoradnja«, uzima se jedno lice kao domaćica, dakle kao izdržavano lice, a ostala ženska lica smatraju se kao aktivna (pomoćni članovi porodice). Udovice i razvedene žene, koje vode sopstveno domaćinstvo, smatraju se kao lica koja zarađuju, dakle ulaze u aktivno stanovništvo.

9) Vojnici na otsluženiu vojnog roka smatraju se kao aktivna lica. To važi i za lica koja se nalaze u zavodima (bolnice, kazneni zavodi itd.).

Prilikom podrobnije analize cifara o zanimanju stanovništva treba postupati oprezno i ne prena-' gliti u zakliučcima.

Kod svake grane zanimania valja uvek uzimati prvo cifre koje se odnose na celokupno stanovništvo, · bez obzira na podelu po polu, na muške i ženske, odnosno gde ukupne cifre nema, uzimati i muška i ženska lica kao pripadnike jedne iste klase, grupe ili podgrupe, koji se samo posebno iskazuiu po polu. Ni u kom slučaju ne treba uzimati samo ijedan red, bilo muške bilo ženske, i čitati samo te cifre horizontalno, bez. veze sa odgovarajućim brojem lica drugog pola, pošto svi pripadnici jedne privredne grane, bez obzira na pol, čine jednu celinu koja se u pojedinim rubrikama deli na muške i ženske, jer je od interesa imati i podelu po polu.

Kod cifara, koie se odnose na srezove, neće biti nikakvih teškoća u tumačenju. Ali kod statističkih podataka, koji se odnose na srazmerno velike teritorije, kao što su banovine, treba voditi računa o tome, da banovine kao celine ne pretstavliaiu uvek homogena privredna područia. To naročito pada u oči kada je reč o relativnim brojevima. Npr. u Dunavskoi banovini kao celini procenat koji otpada na stanovništvo aktivno i neaktivno, koje spada u klasu poljoprivrede, šumarstva i ribarstva, iznosi 74.71%, dok isti taj procenat za srbijanski deo ove banovine iznosi 85.84%, a za vojvođanski svega 70.11%. U istoi banovini kao celini na stanovništvo u klasi industrija i zanati, otpada 13.47%, u srbijanskom delu samo 7.65%0, a u Vojvođanskom 15.880; u klasi trgovina, kredit i saobraćai procenti od ukupnog stanovništva iznose za celu banovinu 5.19%, za srbijanski deo 2.59%0, za vojvođanski 6.26%.