Delo

користи отуд имали, кад би ce заграннчна трговина на саму државу пренела, јер бн при куповини од народа цене биле и праведне и утврђене ( а за cee једнаке указне цене ”); a што ce од странаца купује „да ce домаћима продаје или с никаквом илп y крајњој мери с најмањом добпћу.” Јавне великопродавнице би ce установиле само на два три места y држави и само y случајима преке потребе могло би ce и на ситно продавати. Што год «царски оправники» y својој држави купе, не смеју то y њој впше продаватм. (I. стр. 12.). Ha тај начин би не само ii домаћи руски интерес и правда задовољенп бгтли, већ би и све користи од провозне трговине држави припале (тако би, вели он, сукна и остали немачки еспапн, намењени Азијп, Татарима и Турцима, пролазили кроз наше руке). «То не би, вели Крижанић, било мило само великим трговцима, чије би ce добити неким делом сман.иле. Али na то не треба мотрити] кад год ce целоме народу корист чини. Ђ (I. 9.). Трговмна унутарња и на ситно не приличи краљу; љегово није да а превозитБ товаровт OTï> града вђ градт и на дробно ггродаватв но такову забаву оставитв подданникомг.” Још један за онда важан разлог наводи он y прилог државно организоване заграничне трговине ; наиме ; што je трговнни потребна јака оружана заштпта, коју само државе a никако појединци давати могу. (I 11). И најзад он налази, да племе y опште није нн погодно, нити je довољно умешно образовано и окретно за велико, нарочито поморско трговање (и ако нпр. наши Далматинци противно тому сведоче). Ми ce, вели. тако олако подајемо странцима, да онн с правом и подсмехом о нами говоре : ко хоће хлеба без мотпке. тај пека y Русију дође ! (I. 14. Види и иа стр. 375.). При добро уређеном и смишљеном трговању имали бисмо дакле увек y рукама задоста не само злата и сребра већ и руда и сваке друге робе (I. 18.) —Има, вели Крижанић, људи, који мисле да трговање не приличи владаоцима и гглемићима. „Али треба знати, да je трговина сама no себи ичасна и ггрилична, a нечасна je само мрска лакомост , која често с трговином идо. Кад трговина није управљена на личну корист, ни на ненаситу лакомост, ве& na оашту народну корист, тада je трговина часна, лепа и право краљевско дело !” (LIO.) речп достојне Лнста и Керија !

375

КРИЖАНПЋЕВА ПОЛИТПКА