Filatelista

ilalolista

Prim dr Mirko Caran

UPOTREBA NEKIH DOIPISNICA KRALJEVINE SRBIJE OD 1915. DO 1920.

Poštanske celine Kraljevine Jugoslavije među dopisnicama registruju kao prvo redovno izdanje dopisnicu od 15 para Kraljevine SHS izdatu 16.1.1920. Među celinama — dopisnicama Kraljevine Srbije, hronološki je zadnja „kačketuša, Petra Il, a u toku | svetskog rata opisuju se „Vojne dopisne karte, i „Karte srpskih ratnika„.

Pored ovih registrovanih dopisnica, sreću se i druge čija je zajednička odlika dvoredni natpis: „Srbija-Dopisna karta„, ali bez otisnute frankature. Najranije datirana takva dopisпса nosi poštanski žig Beograda 26.III 1915, a adresirana je „Vojište, VII puk 1—vi poziv, 3-ći bataljon, 1.četa,. Na aversu se nalazi paraf vojnog cenzora. ćirilicom. Dopisnica je bez oznake „Vojna pošta, ali i bez nalepljene frankature. Zanimljiva je i dopisnica od 21.IV 1915. iz Ivanjice, upućena podnaredniku trupne komore l-og poziva IV pešadijskog puka „Stevan Nemanja„, takođe, bez frankature, a sa parafom vojnog cenzora. U iu grupu spada i dopisna karta poslata 26.VIII 1915. iz Beograda na „Položaj, V pešadijski puk II poziva, IV Батаоп., koja pored poštanskog žiga, parafa cenzora, nosi na aversu i oznaku „T„ u krugu, ali bez nalepljene „Porto„ poštarine, a sadrži još i crveni žig „Pregledala vojna cenzura,„. (sl.2,3,4).

re >» Сару“ 7

ја ои Мика а «ћу “Mao #0060. 2 аса (рт аа 7: 536 775 Зара лима 1 родило

бура

а. 2 тај

— “ rise 79-70 JOOLAA, Ze

U periodu koji sledi, godine 1916, 1917. i 1918. nije za sada nađena nijedna dopisnica takvih osobina, što bi odgovaralo prilikama nastalim okupacijom Srbije.

Posle završetka | svetskog rata i stvaranjem Kraljevstva SHS, pojavljuje se u upotrebi veći broj različitih dopisnica, najčešće, provizorna izdanja za koja su korišćene zaplenjene dopisnice bivše Austro-Ugarske Monarhije zatim nove dopisnice sa odštampanom frankaturom „Verigara,, a mogu se naći i dopisnice francuske Vojne pošte. Istraživanjem ove oblasti dolazi se do zaključka da postoji izvestan paralelizam u upotrebi dopisnica i maraka u periodu 1919.– 1920. Naime, kao što se marke Krfskog izdanja upotrebljavaju, uglavnom na teritoriji bivše Kraljevine Srbije, a u ostalim delovima novostvorenog Kraljevstva SHS služe provizorijumi ili novoštampane marke Hrvatske, odnosno „Verigari„ u Sloveniji, tako se teritorijalno poklapa i upotreba dopisnica u tim godinama, pa se spomenuti provizorijumi nalaze M upotrebi u srednjim i severozapadnim krajevima Kraljevine SHS, dok su na teritoriji bivše Kraljevine Srbije provizorijumi na Kuk dopisnicama veoma retki (sl.1). Međutim, pošto su svakodnevne potrebe zahtevale dopisne karte, pojavljuju se ponovo dopisne karte kao one prethodno, opisane iz 1915, s tim što su sada obavezno frankirane markama Krfskog izdanja. Pokušavajući da klasificiram ovu grupu dopisnica koje su bile u poštanskom saobraĆaju očigledno na najlegalniji način, fiksirao sam nekoliko osnovnih osobina:

1. Na aversu postoji dvoredni napis ćirilicom „Srbija Dopisna karta,. Zatim postoje horizontalne linije za ime primaoca i adresu. Poleđina dopisnice je prazna i predviđena za tekst.

2. Do sada je otkriveno 4 osnovne boje teksta: zelena, crvena, crna i mrka.

3. Za sada pronađeni primerci dopisnice iz 1915. su štampani u crvenoj i zelenoj boji, dok su dopisnice u 1919. i 1920. štampane, odnosno u prometu u sve četiri boje.

8