Filatelista

2 SLOBODAN ŠOTRA

GENEZA MANIPULATIVNOG POSTUPANJA SA POŠTANSKIM POŠILJKAMA U OBNOVLJENOJ SRBIJI (1804-1840)

(nastavak iz broja 245)

Slobodan Šotra

Rad “Javne Pošte“ biva ozvaničen 15.10.1843. god. donošenjem “Ustrojenija poštanskog zavedenija“ ı "Uredbe o naplaćivanju taksa poštanski" (Zbornik zakona; knj. II; str. 227-256). Time otpočinje novo poglavlje u razvoju organizacije poštanskog saobraćaja Kneževine Srbije.

U vremenu od 1804. do 25. 5. 1840. god., kao što Je u prvom delu izloženo, prenos poštanskih pošiljaka organizovano je vršen samo za potrebe administrativne uprave i obavljanje ostalih državnih poslova na unutrašnjem ı spoljnom planu. Da bi omogućila uredan ı siguran prenos pošiljaka, država od početka kreće sa izgradnjom potrebne organizacije i obezbeđuje sredstva za njen kontinuirani rad.

Osnovu strukture ove organizacije u Karađorđevoj i Miloševoj Srbiji činili su: mreža menzulana (nahijske i “carske“) i prenosioci pošiljaka (tatari ili mezuli-nazivani u Prvom ustanku i surudžije). Vremenom se struktura ove organizacije dograđivala: čamdžije, skeledžije, đumrukdžije, sekretar ı konzul beogradski, tatar aga, nadziratelj skela , nadziratelj pošta , institucija karantina i sastanaka, itd.

Za funkcionisanje ove državne službe, u okviru formirane organizacije, nije postojao propis; ona se vršila po potrebi prema naredbi organizatora i finansijera države, po ugledu na tursku ı austrijsku službu.

Poštanski saobraćaj sprovođen je preko menzulana (raspoređene na određenoj udaljenosti, činile su mrežu) u kojima su menjani konji i obavljalo snabdevanje za dalje putovanje (uloga menzulane u svojstvu saobraćajne ustanove). Uloga menzulane kao osnovne poštanske jedinice ogleda se u njihovoj obavezi obavljanja prijema, prenosa i isporuke poštanskih pošiljaka. U tu svrhu menzulane su, u svako doba, obezbeđivale određeni broj odmornih konja sa svom potrebnom opremom ı priborom za nošenje poštanskih pošiljaka, isto tako bile su dužne da drže u službi potreban broj surudžija (pismonoša) i sejiza (konjušara). Surudžije su vršile preuzimanje, prenos i isporuku običnih pošiljaka na kratka rastojanja (između vlasti u zemlji), do prve najbliže menzulane; dalji prenos vršile su ostale menzulane redom, svaka sa svojim osobljem do krajnjeg odredišta (etapni prenos). Tatari su nosili važna zvanična pisma, državna dokumenta i novac (amaneti) na dalja odstojanja i kao državni poverioci lično u ruke predavali pošiljku primaocu (direktni prenos). Oni su kao državni organi smatrani ljudima od najvećeg