Filatelista

48

PISMA CRNOGORSKE POŠTE ŠAVNIK IZ 1945. GODINE

dr Jovan Veličković

7: vreme Drugog svetskog rata teritorija današnje Crne Gore bila je pod italijanskom, a od 1943. godine pod nemačkom okupacijom. Od 1943. godine i vremena nemačke okupacije, teritorija Boke Kotorske bila je administrativno i poštanski odvojena od ostatka Crne Gore. Dok su u Crnoj Gori bile u upotrebi marke sa pretiskom MONTENEGRO, u Boki su bile marke sa pretiskom BOKA KOTORSKA. Ove marke su bile u upotrebi, u obe ove poštansko-teritorijalne jedinice onoliko koliko su pošte uopšte radile pa sve do povlačenja Nemačke vojske u toku septembra i oktobra 1944. godine. Od tada tada zamire i sav civilni poštanski saobraćaj na toj teritoriji.

Posle delimičnog stabilizovanja prilika, iako je rat još bio u punom jeku, 17. februara 1944. godine CASNO - Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobodjenja, osniva odeljenje za PTT koje preduzima korake za ponovno uspostavljanje poštanskog saobraćaja kako za vojno-državne tako i za privatne potrebe. Prikuplja se i obnavlja inventar, a 3. maja 1945. godine puštaju se u promet provizorne marke za teritoriju Crne Gore, tzv. Cetinjsko izdanje. Radi se o markama iz perioda italijanske okupacije Crne Gore sa pretiskom naziva nove države i novom vrednošću iskazanom u lirama. Ove marke su izgubile važnost za frankiranje 11. maja iste godine. U izveštaju PTT od 17. marta 1945. godine konstatuje se da je na području Nikšića ponovo otvoreno 12 pošta, a na području Podgorice osam. Medju ovim poštama nabrojane su pošte u Nikšiću, Savniku, Zabljaku, Podgorici...

Pre izvesnog vremena predočena su mi četiri civilna pisma iz tog perioda upućena iz Savnika za Bari (Italija), frankirana provizornim markama Cetinjskog izdanja i žigosana primitivno izradjenim (gumenim) žigom Savnika. U konsultaciji o njihovoj autentičnosti, pisma su, nažalost, od nekolicine iskusnih filatelista dočekana sa sumnjom kao vešto uradjeni falsifikati na štetu sakupljača, što nisam mogao da prihvatim. Iznošeni su argumenti, da takav žig u prethodnom periodu nije postojao, da je cenzurni žig falsifikovan, da je frankatura neodgovarajuća; da su tranzitni žigovi lažni i da (konačno) pisma nemaju prijemni žig Barija.

U traganju za istinom utvrdio sam prvo činjenice iz drugog pasusa. Dodatno sam saznao da je Savnikh već 22. jula 1944 godine zaposednut od strane jedinica NOV i POJ, a nešto kasnije Nikšić i Žabljak. U traganju za komparativnim materijalom ustanovio sam, da ni u jednoj od dve meni poznate zbirke poštanske istorije ovoga perioda ne postoje pisma frankirana provizornim markama »Cetinjskog izdanja«, a još manje bilo koje pismo ili pojedinačna marka žigosana bilo kakvim žigom Savnika iz rane 1945. godine.

U ovom trenutku hteo bih da predstavim čitaocima najvažnije od ukupno četiri pisma iz tog nalaza.

Prvo pismo frankirano je markama od 2, 3i5lira Cetinjskog provizorijuma koje su žigosane primitivno izradjenim (gumenim) žigom SAVNIK, ćirilicom i latini-