Filatelista

SKRIVENI ZNACI GRAVERA NA MARKAMA JUGOSLAVIJE

Slobodan Bodo Knežić Period od 1960. godine

Za razliku od maraka koje se štampaju u olset tehnici (na kojima svoje skrivene znakove ucrtavaju slikari i dizajneri) kod maraka koje su izvedene u tehnici linijske gravure ili u kombinaciji ove sa nekom drugom tehnikom štampe (linijska gravura i ofset, na primer) graveri unose svoje inicijale - mmakove. Oovoj pojavi А sproveo sam i opsežno | istraživanje i došao do zanimljivih saznanja. Baveći se ovim pitanjem stekao sam utisak da je samo mali broj filatelista studioznije analizirao naše marke u šalterskim tabacima ili tabačićima (neka izdanja prigodnih maraka) pa je zanimljivost unošenja graverskih inicijala i prmene drugih načina označavanja ostala prilično nezapažena.

U ovom broju časopisa prikazaću marke sa znacima gravera koje su štampane od 1960. godine, a u narednom broju vratiću se na period od 1944 do1960. godina i videti na koji način su graveri unosili svoje inicijale i obezbeđivali njihovu tiražnu reprodukciju.

Na postojanje maraka sa znakom gravera ukazao mi je filatelista Milan Vujović

koji je i sam istraživač, da bismo zajedno pregledali sva izdanja od 1944. godine naovamo - u zaista reprezentativnom uzorku.

Prva marka sa znakom gravera koju smeštamo u ovaj period (K. br. 802) prikazuje nuklearni rekator u Institutu za nuk-

learnu ene:giju Boris Kidrič u Vinči. U dnu slike reaktora, sa leve strane, „uočavaju se inici| jali TK (Tanasije Km| jajić) a malo desno | i F (od lat. reči fecit = izradio je; || ukazuje na umetnika – autora koji je izradio

| original). Sledeća marka | sa ovom karak! teristikom (K. br. 837), izdata je 1961. godine povodom održavanja XII Međunarodnog kongresa vizantologa u Ohridu. Svoj graverski znak - inicijale LIB stavio je graver Velibor Cvetković i nalazi se u donjem delu levog ramena predstavljenog lika. Isti graver stavio je svoj znakina marku iz 1961. godine (K. br. 844) štampanu povodom 100 godišnjice Hercegovačkog ustanka. Ovaj znak je neobičan jer je u slovo C uvučeno slovo V. Kada ga već oikrijete dobićete kao nagradu jedan »osmeh« na šta neodoljivo asocira graverski rez - za nijansu levo iznad graverskog znaka. Znak kod ove marke nalazi se pri dnu levog

rukava.