Gledišta

DIMIR IBLER: Međunarodna zajednica; BRANIMIR BANOVIC: Aspekti društveno-političke evolucije afričkog antiimperijalističkog pokreta.

ZORAN VIDAKOVIĆ; Radnička klasa kao subjekt svesnog opredeljivanja društva. Polazna pretpostavka autora ovog članka jeste da jedino radnička kiasa može biti subjekt opredeljivanja društvenog razvoja u prelomnom razdoblju restrukturisanja društva i u tom smislu on razmatra pitanje integriteta radničke klase u. vezi sa novom industrijskom revolucijom, kao i sa stanovišta razvojnih tendencija radničkog samoupravljanja. Kada govori o socijalnoj organizaciji preduzeća i o odnosima među društvenim grupacijama koje zauzimaju različite pozicije prema osi socijainog diferenciranja (svojinski monopol - najamni rad), autor ističe da je sam proces socijalne integracije samoupravnih radnih zajednica na radničko-klasnoj osnovi vrlo složen. „Ali složenost ovog procesa nije samo u tome što je postepen, težak i dugotrajan, već naročito u tome što se u njemu javIjaju i struje suprotnog smera, tj. tendencije koje bi na drugu stranu mogle da okrenu tok restrukturisanja radničke klase. Te struje suprotnog smera teku u dubini protivrečnih društvenih procesa koji prate genezu radničkog samoup ravl j an j a. Ako bi sve struje suprotnog smera trebalo svesti na zajednički imenitelj, to bi bila tendencija da se delimična socijalna integracija u samoupravnoj radnoj zajednici ostvari na bazi partikularnih interesa te zajednice kao autoimmnog proizvođača vrednosti, a u krilu socijalne organizacije koja zadržava jaka obeležja one birokratskog tipa, i pod hegemonijorn društvenih grypa koje su nosioci takve organizacije i reprezentanti novog oblika svojinskog monopola. U osnovi te tcndencije leži objektivna mogućnost da se vrednost proizvedena u osamostaljenim dru-

štvenim radnim telima preobrati u kapital-vrednost, da se reprodukuje po determinizmima reprodukcije kapitala, i da se kao kapital odnosi prcma drugim kapitalima i prema radnoj snazi. U datim društvenim odnosima ova mogućnost nikad se ne ostvaruje u celosti niti u ćistom vidu, već u nekoj manjoj ili većoj meri, i u razlićitim modifikovanim oblicima koji često piikrivaju sadržinu. Baš iz takvog, deiimičnog i disimilovanog ostvarivanja ove mogućnosti i proizlazi tendencija koja se protivi socijalnoj integraciji svili učesnika društvenog procesa rada na radničko-klasnoj osnovi. Ako se ta moguonost uopšte ne bi ostvadvala, ne bi ni bilo ove tendencije. A ako bi se ta mogućnost ostvarivala u celosti, opet ne bi bilo tendencije da se mimo radničko-klasne osnove vrši socijalna integracija samoupravne zajednice, jer bi to bilo osujećeno otvorenim sukobom svojinskog monopola (njegovih reprezentanata) i najamnih radnika. Tendencija da se radna zajednica donekle socijalno integriše, ali pod hegemonijom društvenih grupa koje nisu nosioci radničko-klasnih obeležja, nastaje kao kompromis između radnićkog samoupravljanja i odnosa svojstvenih reprodukciji kapitala; a to 'srednje rešenje', taj ishod koji niko ne mora želeti, ali koji nastaje kao rezultanta mnogih izukrštenih objektivnih činilaca i svesnih akcija, predstavlja zapravo najveću opasnost za integritet radničke klase i za njen razvitak. kao nosioca revolucionarnog preobražaja društva," PREGLED br. 3/1968.

NERKEZ SMAILAGIĆ: Socilalizam kao radnička demokracija; dr HASAM HADŽIOMEROVIC: Humanističke determinante svjetske podjele rada; ATIF PURIVATRA: Savez komunista Jugosiavije i nacionalno pitanje u Bosni i

871