Gledišta

ovom pogledu nema razloga za postojanje. Ova atmosfera poleta koja nastaje iz maštovitog razmatranja problema transformlše znanje. Cinjenica prestaje blti prosta činjenica; ona je istražena sa raznih aspekata. To nije više teret za memoriju ako se imaginacija ne odvaja od činjenica. Upravo je zadatak univerziteta da poveže zajedno iskustvo i imaginaciju; tako su obrazovali intelektualni pionini naše civilizacije. U tom smislu bumanistička i praktična funkcija imiverziteta ne smiju biti podvojeni: „Univerzdtet je imaginativan ili nije ništa bar ništa korisno”. Kao objedinjeno istraživanje i prijemljivost za Ijepotu, odnosno mudrost, univerzitet je upaljena buktinja svjetlosti, koja prelazi iz ruke u ruku prometejska vatra slobode i istine, Ijudskog stvaralaštva; u tome je neprolazna hmnandstička funkcija univerziteta, njegov etos; to je zajednica istraživača, gdje je student aktivan subjekat, a profesor iskusni savjetnik u zajedničkom traganju za istiinom i Ijepotom, za Ijudskim humanim progresom. Tako shvaćeni zadaci univerziteta možda izgledaju danas malo romantični i idealistički u svijetlu tehnološke pragmatičnosti, institucionalne instmmentalnosti, kada je svaka djelatnost podređena nekoj funkciji u društvenom sistemu, koji je on sam funkoija racionalizovane tehnologije rada, njegove produkcione snage, koja, da bi se dalje razvijala traži određene socijalne Ddnose i određene funkcije. Univerzitet je tu da bude ~fabrika kadrova”, stručnjaka za Lndustriju, naučnika za nove izume, organdzatora proizvodnje i društvenog života, vaspitača novih generacija koje treba da se „uklope” u novi sistem produkcionih i sooijalnih odnosa. Ekspanzija univerziteta samo je posljedica ovog produkcionog trenda, koji prati i smanjenje nivoa aniverzitetske nastave i poveianje njegove utilitamosti. jVelika naučna otkrića nisu 30sl jednjih godina dolazila sa rniverziteta, nego sa izdvojelih instituta). Kvantitet nije

praćen kvalitetom; racionalizacija nije praćena odgovarajućim stvaralaštvom. Danas se glasno čuju ideje 0 „antiuoiverzitetu”; studenti širom svijeta traže reformu univerzitetske nastave i uloge undverziteta u društvu. Može se slobodno reći da je univerzitet danas u dubokoj krizi, koju nije ozbiljno ni počeo da prebrođava. Pitanje je takođe, da li treba samo braniti stare imiverzitetske vrijednosti ili je zadatak stvaranje novih u novim uslovima. Može se reći čak da univerzitet postaje konzervativan utoliko ukoliko samo brani stare a ne stvara nove vrijednosti, ukoliko se ne suočava sa novim uslovima slobode i stvaralaštva, sa novim problemima, prije svega težnjama mlade generacije, koja stupa u život koji hoće da radikalno mijenja. Humanistička uloga univerziteta se može potvrditi samo na djelu, afirmacijom slobodne i svestrano razvijene ličnosti, koia ie sposobna za stvaralački život. Ono za čime treba da težimo, kaže opet A. N. Whkehead. jeste da formiramo liude koji će posiedovati u isti mah opštu kulturu i stručno znanie u izviesnom pravou. Njihovo stručno znanie će ira poslužiti kao oodlosa od koie će poći. a niihova opšta kuhura će ih odvesti ~do omh dubina do koiih seže filozofiia i do onih visina do kojih seže umjetnost”. Da bi očuvao svoje miesto u sviietu. um'verzitet se mora da angažuie na niegovoi izmiend, a da bi uticao na mijem'anie sviieta mora sam da se promiieni. da se ukljuoi u transform’šući sviiet; to on može da oini ako integriše znanie 1 human.ii svrhu u životnoj akciji. Radi se dakle, o potrehi za novom koncepciiom univerziteta u društvu. za novom koncenciiom obrazovania 5 vasnitania i za novom koncepcijom bumanizma. Sigumo je da uloga univerziteta u novoj situaciji ne može biti u tome da se apologetski prilagođava porobljavajućoj tendenciji tehnološke civilizacije, niti da se od nje aristokratski distancira, da kao eli-

1427