Gledišta

stvima za proizvodnju i proširenog reprodukovanja soijalističkih odnosa proizvodnje kao odnosa robne proizvodnje 1 8). 3. ISTORIJSKI OBLIK ZAKONA VREDNOSTI U SISTEMU SOCIJALISTIČKE ROBNE PRIVREDE Naučno objašnjenje svih bitnih karakteristika socijalističke, kao i svakog drugog istorijskog oblika robne proizvodnje, nije moguće bez poznavanja unutrašnjih zakona koji je regulišu. Stoga su i teorijska istraživanja ovog istorijski novog oblika robne proizvodnje bila usmerena i u pravcu utvrđivanja istorijskog oblika u kojem zakon vrednosti deluje u ovom sistemu robne privrede. Smatram da će upravo radi isticanja svih bitnih karakteristika socijalističkog sistema robne proizvodnje biti korisno ukohko ovde ukažem na osnovne rezultate tih istraživanja. Primena Marksovog metoda u istraživanju istorijskog oblika zakona vrednosti zahtevala je da se na bazi analize novostvorenih odnosa proizvodnje (o kojima je bilo reči) najpre utvrdi kojim se pokazateIjem rentabilnosti (pri donošenju svojih poslovnih odluka) objektivno mora rukovoditi radni kolektiv koji deluje kao socijalistički robni proizvađač. Stoga ćemo i u ovom izlaganju početi upravo od toga. Pokazali smo već da je osnovna pobuda kojom se rukovode radni kolektivi kao socijalistički robni proizvođači 19 ), njihova težnja za sve potpunijim podmirivanjem njihovih stalno rastućih potreba i da se ona može zadovoljiti samo posredstvom njihove proizvodne aktivnosti (kao robnih proizvođača), u kojoj oni moraju stalno nastojati da raspoloživim faktorima proizvodnje (sredstvima za proizvodnju

1 ) Poznato je da jedan dmštveni sistem proizvodnje obezbeđuje svoje mesto u Ijuđskoj jstoriji kao poseban istorijski oblik društvene proizvodnje upravo time što pokazuje stvamu sposobnost da stalno reprodukuje odnose proizvodnje na kojima se zasniva. Teorijska analiza socijalističke robne proizvodnje imala je, između ostalog, za cilj da utvrdi njenu stvarnu sposobnost da reprodukuje odnose proizvodnje na kojima počiva, Verujem da pretnodna objašnjenja nekih rezultata te analize pružaju sve potrebne elemente na osnovu kojih se može utvrditi stvarna mogućnost reprodukovanja osnovnog produkcionog odnosa na kojem ona počiva (tj. radnog ■ r?5i Va u° 001 ? 1 * 1 proizvođača), ana toj osnovi i čitavog sistema socijaiističKe robne pnvrede kao posebnog istorijskog oblika robne proizvodnje. dosadašnje izlaganje pruža sasvim dovoljno elemenata na osnovu kojih se zaključiti da socijalistička robna proizvodnja, tj. odnosi proizvodnje koji u njoj postoje, predodređuju da su radni kolek“°,.roblll prpuvođaci inspirisani drugačijim pobudaraa i ciljeviraa od ?i ima - SU } n . s P iris . an i. r °bni proizvođači koji su ira istonjski pretnooili (tj. sitnorobni i kapitalistički), Prema tome, pitanje pobuda i ciljeya zoog Kojm i kako pristupaju proizvodnji radni kolektivi kao robni proizvodači mje stvar nekakvih normi ili pravila ponašanja koja se raoraju propisati bi se oni ponašali kao nekakav homo economicus ili homo moralos, vec nešto što je objektivno dato, tj. što proizlazi iz njihovog drustvenog stahista koji je određen celinom odnosa proiz\ T odnje u kojima oni postoje i deluju kao samostalni robni proizvođači.

1309

TEORUSKA ANALIZA DRUŠTVENO-EKONOMSKIH OSNOVA JUGOSLOVENSKOG PRIVREDNOG SISTEMA