JUS standardizacija

<,

3.12

3.15

3.16

3.2 3.21

3.22

| STANDARDIZACIJA

— siv, koji je svetlo-sive do sive boje, bez sjaja, kao posledica uništenja prirodnog Ooboljenja vlakana zbog atmosferskih uticaja ili višegodišnjeg skladištenja. Prema stepenu uništenja boje, ovaj pamuk razvrstavamo na:

— svetlo siv — sS, (light gray), i

— siv — S, (gray);

— mrljav, koga karakteriše prisustvo

nih gnezda obojenih vlakama zbog oštećenja

putem insekata još mu čauri ili dodira sa vlaž-

nim delovima stabljike ili zbog ležanja na Ze-

mlji. Ova gnezda su u pamuku izolovana, ma-

nje površine i smeđe boje. Prema boji, veličini

i intenzitetu ovih mrlja, ovakav pamuk raz-

vrstavamo na:

— vrlo malo mrljav — vmM (very light spotted), E

— malo mrljav — mM (light spotted),

— mrljav — M (spotted);

— obojen, koga karakteriše veći sadržaj izrazitije obojenog pamuka, nego Što je to slučaj kod mrljavog, tako da se u pamuku javljaju ravnomerno podeljena manja ili veća smeđa obojena mesta pa i površine. Prema stepenu obojenja ovakav pamuk razvrstavamo na:

— malo obojen — mO (light timged) i — obojen — O (tinged);

— žutosmeđ — Ž (yellow stained) koji je skoro u celini Žućkasto obojen, sa tamno smeđe obojenim površinama ili prugama.

Utvrđivanje boje pamuka za beo i obojeni vrši se slobodnom ocenom stručnjaka na osnovu Uupoređenja, sa važećim SAD državnim lUuniverzalnim standardima za kvalitetne klase američkog aplend pamuka bele boje i važećim SAD standardima za obojeni pamuk.

Određivanje - obojenja, koja nisu obuhvaćena prednjim SAD državnim standardima (naročito beo, siv, mrljav i žutosmeđ), vrši se slobodnom ocenom stručnjaka na osnovu napred datog opisa boja, zavisno od toga da li je ispitivani pamuk u pogledu boje, u odgovarajućoj klasi, bolji ili slabiji od pomenutih važećih SAD državnih „standarda za beli i obojeni pamuk.

Specijalno za sivi; sivim nazivamo pamuk koji pripada po klasi sivoj boji, a ima čistoću i preparaciju kao beli pamuk, samo što je njegova boja zatvorenija, odnosno tamnija od bele boje za tu klasu, ali nije tamnija od pamuka bele boje koji bi se razvrstao za četiri klase niže od ispitivanog pammka.

Čistoća i preparacija pamuka.

Čistoća.

Zavisno od načina i vremenskih uslova u toku berbe, manipulisanja i egreniranja, zaključno sa presovanjem u bale, pamuk može da sadrži razne vrste i količine nečistoća (ostatke lišća, čaura, stabljike i semena, peska i dr.), od kojih su naročito nepoželjne: sitni komadići lišća (pins ili peppers), delići unutrašnje kožice čaura (shells) i nezrelo seme sa kratkim vlakmima (motes).

Preparacija.

Egreniranjem odvajaju se pamučna vlakma od semena. Pri tome se teži da odvojena vlakna zadrže svoju prirodnu dužinu bez stvaranja čvorića (neps), većih zamršenih skupova vlakana koji obično sadrže ostatke semena ili drugih delova biljke (naps) i da dokiveni egrenirani pamuk bude glatkog i ujednačenog izgleda, a ne grub (rough) i nitast, odnosno sa Vretenasto zamršenim skupovima vlakana (stringy).

izolova-–

3.23

3.3

3.81

3.23

3.4 3.41

3.42,

3.43

3.44

Utvrđivanje čistoće i preparacije.

Utvrđivanje vrste i količine nečistoća i kvaliteta preparacije vrši se slobodnom „ocenom stmučnjaka ma osnovu upoređenja sa važećim SAD državnim univerzalnim standardima za kvalitetne klase američkog aplend pamuka bele boje.

Trgovačka dužina pamuka — štapel. Dužina vlakana u pamuku — štapel, pretstav-

lja značajnu karakteristiku za upotrebnu vrednost pamuka u predioničarstvu.

Dužina pamuka wu štaplu određuje se slobodnom ocenom stručnjaka na osnovu štapla, ručno izvučenog po jednom od uobičajenih i priznatih postupaka koji se primenjuju u međunarodnoj trgovini pamukom.

Pri utvrđivanju dužine štapla merenjem, Uuzorak mora biti doveden u standardno stanje prema JUS P.S2.012 i štapel izvučen i izmeren u standardnoj atmosferi ispitivanja.

Pri radu u mestandardnim uslovima, dužina ručno izvučenog štapla utvrđuje se upoređenjem sa -štaplom izvučenim pod istim uslovima iz odgovarajućeg važećeg službenog SAD standardnog uzorka garantovane dužine (stapel standards).

Karakter pamuka.

Karakter pamuka obuhvata sve osobine koje misu određene bojom, čistoćom, kvalitetom preparacije i dužinom štapla, a utiču na njegovu preradu i upotrebnu vrednost gotovih Dproizvoda. To su, uglavnom otstupanja od normalnih osobina u pogledu jačine i elastičnosti, zrelosti, finoće, savitljivosti, podatljivosti, glatkoće, zavojitosti, kohezivnosti i ujednačenosti dužine vlakna.

Karakter se određuje slobodnom ocenom stručnjaka na osnovu ponašanja pamuka prilikom utvđivanja boje, nečistoće, preparacije, a naročito pri izvlaćenju i utvrđivanju štapla.

Tako se, naprimer, prilikom utvrđivanja boje i čistoće ocenjuje stepen zrelosti pri čemu beo pamuk ukazuje na dobru zrelost, a obojeni ili siv pamuk (a pogotovu prisustvo unutrašnjih delova čaura) mikazuje na prisustvo mezrelog pamuka. Istovremeno dolaze do izražaja OSObine u pogledu tvrdoće, odnosno mekoće, sjaja i podatljivosti pamuka.

Prilikom izvlačenja štapla, jačina otpora, njegovo trajanje i način popuštanja pokazuju karakter pamuka u pogledu kohezivnosti, ujednačenosti dužine, elastičnosti i jačine. Pri uobličavanju izvučenog štapla bliže se uočavaju i Ocenjuju finoća, glatkoća, jačina, ujednačenost i zrelost.

U slučaju spora, slobodna „ocena a&tručnjaka može se u pogledu ujednačenosti dužine, jačine, finoće i zrelosti vlakana proveriti određemim laboratoriskim metodama.

Karakter regularnog pamuka definiše se izra-

zima:

— wdobar (good, strong), što znači da je zreo, dobre jačine, ujednačene dužine i finoće, tj. da ima sve osobine koje se traže od dobrog pamuka,

— zadovoljavajući (fair), što znači da je po svom aralhtteru slabiji od dobrog, a bolji od slabog,

— slab (poor, što znači da je wslabe jačine i

neelastičan, neujednačene dužine i finoće, ne-

zreo itd.

e KK GK ==