JUS standardizacija

medjunarodnom nivou. Pa ipak, one nisu i

ne mogu biti medjunarodni standardi, jer

im neđostaju neke od bitnih karakteristika medjunarodnih standarda. Dok stanđard predstavlja utvrdjeno rešenje ođredjenog tehničkog problema koji ima opšti značaj a koje su ođabralo sporazumno zainteresovani učesnici u standardizaciji (prilikom čega oni vrše izbor rešenja izmedju većeg broja mogućih rešenja istog problema a koje je prihvatljivo za sve), standardna specifikacija predstavlja jednostrano utvrdjene uslove i zahteve, koji su odraz potreba i mogućnosti naručioca (kupca) proizvođa i koji su prilagodjeni rešavanju konkretnog, za njega specifičnog problema. To ne znači da standardna specifikacija ne može da bude dobar osnov za izrađu standarda, ali ona sama po sebi nije standard! Ovu razliku izgleda da nije dovoljno uočilo i naše pozitivno zakonođavstvo, jer je standardne specifikacije velikih sistema (PTT, železnica i dr.) podvelo pod pojam standarda. Razlikovanje ove dve kategorije može da bude od velikog značaja prilikom odobravanja primene stranih standarđa i tehničkih pravila u nacionalnim okvirima, u zakonom dozvoljenim slučajevima.

Prema opšte prihvaćenim definicijama, medjunarodni stanđardi su akti koji sadrže tehničke specifikacije, odnosno tehnička pravila koja se odnose na proizvodnju, na proizvod, na metode ispitivanja proizvoda, terminologiju i simbole. Reč je dakle o aktima kojima se rešava tehnički aspekt problema proizvodnje, ispitivanja i komuniciranja. Akti, čiji se sadržaj ne odnosi na tehničke aspekte ovih problema ne bi se, shodno utvrdjenim definicijama, mogli smatrati medjunarodnim standardima.

U našoj praksi često dolazi do nesporazuma zbog upotrebe izraza "tehnički propis" u smislu "tehničko pravilo". Mnogi praktičari naime pođ "tehničkim propisima" podrazumevaju tehnička pravila, čije je primenjivanje ili neprimenjivanje proizvodi posledice isključivo na području tehnike, a ne i druge, na primer pravne posledice, što je pogrešno. Pod tehničkim propisom treba uvek podrazumevati pravni akt, prinudni propis, čije primenjivanje ili neprimenjivanje proizvodi pravne posledice. Potrebu razgraničavanja ova dva pojma i

na medjunarodnom planu uočili su funkcioneri vlada odgovorni za politiku standardizacije, koji su na svom trećem zasedanju (1974. godine) u okviru Evropske ekonomske komisije usvojili sleđeće definicije: "Propis (Regulation; Reglement; Postanovljenije): Dokument sa obaveznom (prinudnom) snagom, koji sadrži zakonske, podzakonske ili upravnopravne norme, koji donosi i objavljuje zakonom ovlašćeni organ.

Tehnički propis (Technical regulation; Reglement technique; Normativno-tehničes-

kij dokument): Propis, koji sadrži standđard ili tehničku specifikaciju ili se na njih poziva".

Napred citirane definicije jasno razgraničavaju tehničko-regulatorne akte, kakvi su stanđardi, specifikacije, tehnička pravila ("smernice" i "tehnička uputstva") , od pravnih akata, odnosno propisa. Iz Ovog suštinski različitog karaktera ove dve vrste akata proizlaze različite posleđice koje proizvode i isto tako i različiti postupak njihovog donošenja, kao i razlilhe u obaveznosti njihove primene.

Veste ı sadežaj medjumavodnih stanjlarđa ı njihova primena

"Klasičnim" standardima koji se odnose na proizvod najčešće se utvrdjuju oblik i mere, tehničke karakteristike i metođe ispitivanJjJa proizvoda. Standardi za proizvod ("product standard") koje susrećemo u medjunarodnoj standardizaciji razlikuju se po obimu regulisanja; oni se mogu OdnoOsiti na celu grupu proizvoda (tzv. "opšti standard"), na odredjeni proizvod (tzv. "posebni standard") ili na delove proizvoda koji, kao takvi, mogu ali ne moraju predstavljati samostalan proizvod. "Posebnim standardom" u nekim slučajevima se reguliše samo ono što je specifično za odredjeni proizvod iz grupe proizvoda koJi su već obuhvaćeni "opštim standardom", a u drugim slučajevima takav se standard

u celini odnosi na odredjeni proizvod.

U novije vreme sve češće se pojavljuju standardi osobina proizvoda ("performance stamaards") kojima se utvrdjuju osobine koje proizvod treba da ispolji u upotrebi. U nedostatku medjunarodno utvrdjene definicije ove vrste standarda,može poslužiti definicija kanadskog Saveta za standarde prema kojoj su to standardi, kojima se na osnovu pretpostavljenih us-– lova u kojima će se proizvođ upotrebljavati i odgovarajućih ispitivanja, utvrdjuju osobine koje proizvod treba da ispolji u tim uslovima.

Iako nisu utvrdjeni kriterijumi za slučajeve u kojima treba dati prednost jednom ili drugom tipu stanđarda, sve češće se čuju mišljenja da standardi osobina proizvoda više odgovaraju standđardizaciji proizvoda namenjenih širokoj potrošnji jer proizvodjaču daju maksimalnu slobodu u pogledu konstrukcije i oblikovanja proizvoda, a potrošaču daju – u isto vreme maksimim sigurnosti u pogledu pouzdanosti i trajnosti proizvoda i bezbednosti prilikom njegove upotrebe. Ovom tipu standardđa prigovara se da nije pođesan za transfer tehnologije, a u praksi se izbegava donošenje takvih standarda zbog relativno visokih troškova ispitivanja koja je potrebno izvršiti, kao i nedostatka utvrdjenih metođa za takva ispitivanja.

479