Književne novine

AT i

SMRT _=AŠIZMU — SLOBODA NARODU!

BROJ 7 GODINA I

U okviru svoje engleske turneje, njemački dirigenat dr Schramm dirigirao je ovih dana u Londonu nekoliko Wagnerovih opera i požnjeo u britanskoj štampi ogroman uspjeh. U normalnim prilikama bila bi to posve svakodnevna pojava, da wagnerijanski dirigenat dirigira »T'rristana 1 Isoldu« i da se taj »Tristan« i ta »Isolda« i taj »Schramm« nađu u londonskoj štampi osvijetljeni magičnim sjajem triumfalnog, muzičkog uspjeha. Ali kada gospodin dr Schramm pred mikrofonima B.B.C. daje izjavu, da je njemu, gospodinu dr Schrammu, kao pretstavniku njemačke, upravo Wwagnerovske muzike neobično drago, da može konstatovati kako se današnja, suvremena bewinska, velikobritanska politika vodi po Wwagnerovskom, tristanisoldovskom motivu: »Ostwerts schweift mein Blick« (tj. »na istok mi je uperen pogled«), to u trenutku one B.B.C. emisije nije više razgovor s jednim umjetnikom lart pour lart-istom To je stopostotna imperijalistička politička propaganda. Jer što znači, da je Isoldi i Tristanu, gospodinu Bewinu i gospodinu dr Schrammu »uperen pogled na istok«? To znači ono isto što je doktor Goebbels bio pred 14 godina govorio o tome motivu iz »Tristana i Išsolđe« nad Kantovim grobom u Koenigsbergu, kada je, veličajući Kanta, citirao Wagnera, kome su politički pogledi isto tako tumarali daljinama oko Rige i Bjalystoka i Kijeva. Taj tristanovski, niebelunški pro-

" dorni »pogled na istok« bio je politič-

Kim credom carske njemačke istočne politike, a veliki nirnberški majstor trećega Carstva smatrao je taj wagnerijanski, tristanisoldđovski motiv niebelunškog »gledanja na istok« poslan= stvom, što ga je sama Providnost odredila narodima crnih i smeđih košulja. (»Poslije šest stoljeća mi nastavljamo germanski prodor na istok, i u tome Ja vidim prst same Providnosti. »Mein Kampf«, 19834). ~

Pišući prije četrnaest godina (1934) o Goebbelsovom govoru nad Kantovim grobom u Koenigsbergu, mi smo tom ukletom wagnerijancu prorekli sudbinu Stawiskoga: da će ga njegovim vlastitim intelektualnim štakama dotući kao bijesno pšeto! U slučaju gospodina dr Schramma i njegove britanske »tristanisoldovske istočne politike«, koja mu se toliko sviđa te mu je najbanalniji politički sevdah pomutio pojmove, ne bismo htjeli da budemo zlogukim prorocima.

Historija se po Černjiševskom, zaista, ne kreće »u ravnome potezu kao što je njevski prospekt«, ali da ti zapadnoevropski wagnerijanci od historije mnogo naučili nisu, to je, čini se, žalosna istina. Jer eto, nema e ni tri godine što je iz poslednjih pnroplamsoja na garištu berlinskoga Reichstaga buknuo ovaj današnji gnjili evropski mir, a već nam ponovno prijete perverznim motivima iz »Tristana i Isolde«, i već im pogledi nonovno tumanraju daliinama oko Odre i Visle, Bjalystoka i Kijeva, Trsta, Zadra i Lastova, Argirokastra i Korče. Kada su govorili o svom karolinškom, niebelunškom, „akvilejskom, templarskom, benediktinskom kršćanstvu, kada su prodirali na Istok oko Grunewalda i Visle, preko Vardara i Bosne i Zadra, kada su vršili »poslanstvo gospodnje« u nacionalnoso= cijalističkom smislu, oni su nas osuđivali na smrt svim svojim brevija=rima protuistočne propagande, jer je to »Rajnino Zlato« htjelo da. prodre do Kavkaza i do Bagdada pod svaku cijenu. Danas, kada govore o »Tristanu i Isoldi«, ti naš britanski, labouristički wagnerijanci osuđuju na smrt ponovno, i alo taj tristanisoldovski atlantski svijet povezuje bilo kakva zajednička misao, ta je, da im Je vjekovnim idealom da prodru na Istok, što konkretno znači: da samliju u Evropi sve što je istočno, da nas izlumbardaju i razduhnu na sve četiri strane vjetra, u nepovrat. Ovi dragi, zapadnoevropski, ristanisoldovski kladenci evanđeoske dobrote upravo Vvape za našim mrtvim glavama. U svojim historijskim zulumima olkorjela wagnerijanska gospoštija sanja o tome kako bi bilo divno, da nas na svojim latinskim, karolin= škim, brabantskim i lateranskim konopima jednoga dana snsuši kao slavenske prnje, da razvali sve što smo sagradili i da našim leševima nahrani atlantske ribuštine. Nariču tako kao da je sam Nečastivi stigao pod rimske zidine, pa kađa je Sveti Jeronim plakao nad agonijom zapadnoga carstva, stil, način i ton njegove vulgarne kuknjave nijesu se mnogo razlikovali od stila, tona ili načina jednoga P. Valčryja, jednog F. Mauriaca, iednogE Malrauxa ili Sartrea, jednog doktora Scehramma ili bilo kog drugog gOSpOodina doktora Schramma ili Bluma, kojima je ime Legija. Sveti Jeronim citira u panici Virgila: »Na sve strane tuga, užas i slika mnogobrojne smrti«, a Reuter, Stefani, D. N. B, Havas, Goebbels, Vatikan, Voyce of U. S. A. ili B. B. C. već trideset godina svijetle kao sedamstotinasedamdesetiseđam hiliada svijeća evropske pameti, da bi dokazali svojim vjernicima, kako se svjetlost ne rađa na istoku nego u Rimu,

Adresa uredništva 1 administracije:

Francuska 7 — Telefon: 28098

Miroslav KRLEŽA

Da ta priprosta halabuka nije pretjerano mudra to, čini se, da je izva sumnje, ali se ne bi moglo reći, da ni je postojana ili da u izvrtanju fakata ne postupa po nekoj zagonetnoj logici. Što je Gotwald obrazovao svoj kabinet po svim zapadnoevropskim, parlamentarnim i demokratskim principima, to oni zovu tonom i stilom Svetoga Jeronima »epilogom nad otvorenim grobom demokracije« a kada su Češku pred deset godina spalili na miinchenskoj lomači to je bilo nekoliko genijalnih taktova. ouverture iz velike tristanisolđovske partiture »gledanja na Istok« Kada je Goebbels govorio u frenutku češkog šloma 1938-9., da je »u interesu zapadnoevropske civilizacije, da 'se' konačno satre leglo husitskog razornog bjesnila«, on nije slutio da djeluje kao pre= teča Maršalovog intelektualnopolitičkog plana iz godine 1948 te bi še prema tome, kolikogod to bilo banalno — upravo glupo — s pravom bio mogao smatrati prorokom. Kada su, međutim, John Ballowi i Lollhardovi engleski bogobojazni bosjaci u četrnae= stom stoljeću pjevali svoje manihej'ske i jeretičke pjesme o engleskoj aristokraciji, oni su, prema toj suvre= menoj atlantskoj logici, bili čisti isto= čnjaci — upravo buntovnici i socijaliste, koji bi danas u Margetu sigurno glasali protiv politike Labour Partije. Svojom socijalnotendencioznom lirikom ti su britanski bogoborci prije šest vjekova tražili, da se feudalnoj, lordovskoj »parlamenftarnoj demokraciji« dade nekakav neodređen doduše ali ipak stvaran socijalan sadržaj, jer im je bilo jasno, da u ono blaženo doba, kada je naš gospodin praotac Ađam orao, a naša gospođa pramajka Eva prela i prala Adamu gaće, da onda u Edenu nije bilo nikakvih lorzdova. (»Gdje su bili naši lordnvi. kada je Adam orao, a Eva prela«?) Odonda je već mnogo vode proteklo Temsom a naše Eve tamo još uvijek predu i peru “aće lordovima. Kada ie mister Jan Hus uznastojao da po uzoru SVOjih nebeskih praroditelja i engleskih

wiclifovskih, biblijskih ideala, stvori . iz čovjeka aated SGIBIHO tj. 98

đeosko biće, kome ne bi trebalo da bude ovozemaljskim pozivom, da ore za lordove i da pređe i pere lordovske gaće, onda su ga spalili na loma– či. Dva puta su u historiji spalili Češku na lomači, a danas, kada je Gotwald ustao da spriječi treću češku lo maču, to se danas patetično apostrofira kao da se »ugasila posljiednia buktinja demokratske slobode s onu stranu gvozdene zavjese«...

U zavrzlami oko ove političke hajke miješaju se karte i slike, iđoologije i partiture istoka i zapada, demokracije i diktature Tristana i Tsolđe, Vatikana i Dolara u najbanalniju i prozimu Svrhu, da se zamute svi pojmovi, kako bi se strafteškopolitičke niebelunške baze zapadnih sila vratile na Vitavu. na Odru. na Vislu, na Dunav, i kako bi se vrhunaravna pojava zapadnoevrOp=ske građanske demokracije ponovno pojavila sa svojim topovima na IStoku, kamo je vuče i gdje joj kruži njen — nota bene — beneluksenburški romantičan i iđealistički, isolđovski pogled. U Wagnerovo doba, šoezdosetih godina prošlog stoljeća, zvali su se takvi anahronizmi »muzikom buđućnosti“, a zapravo se ta zapadnoevropska parsifalska opera pjeva već od Aachena u devetom do Versailesa U dvadesetom stoljeću podjednako krvavo na jeđan te isti motiv: ognjem i mačem, perom i lomačama, mirovnim ugovorima i inkvizicijama satrimo tu bosansku, slavensku, istočnjačku, bogumilsku, husitsku, socijalističku kugu! i '

Ta hajka vodi se danas u ime jednog neobično tajanstvenog, upravo suptilnog vrhunaravnosatkanog pojma poznatog ir historiji između dva svjetska rata pod imenom »zapadne demokracije«. Prošlo je Već više od sto i pedeset godina što nad zapadnoevropskim kopnom kruži sienka Ovog zagoneinog božanstva, te se čovječanstvo od Marksova Manifesfa već puno stoljeće pita, kakvo je to idolopoklonstvo začaralo evropske pameti te su pojmovi o tome fetišu tako zamračeni i tako nejasni? Nečastivi sam mora da je ostrugao sliku i priliku te demokracije gospodnje u dušama našijem, te nas je toliko izobličio u spoznajama našim, te ne možemo da je saznamo i poim!l= mo, kada nas tako mrze kao Husa blaženopočivšeg, kao Prokopa, Žišku i sve božje bojovnike Taborićane sa Helčickim, Bogumilima i Gotvaldom zajedno.

Jer, eto, u Helađi na primjer, tamo je na vlasti čista i idealna formula zapadnoevropske đemokracije! Više od dvadešet glava otkotrlja se dnevno u Ateni u krvničke korpe i to se uzima kao normalna pojava ustavne, demokratske, građanske, kraljevske transubstancijacije onoga pojma, koji treba đa u ime zapadnoevropske de-

ORGAN SAVEZA KNJIŽEVNIK

. BEOGRAD, UTORAK, 30 MART 1948 |

HAJKA”"'Č

mokracije zavlada. ovom planetom. Da li se u Grčkoj brani ustavna, legitimistička forma jedne po narodu izabrane vlasti? Ne! Tamo se izriču smrtne osude u ime jedne tiranije,

koja treba da svakoj narodnoj volji

uprkos vlada Balkanom, u ime Habsburga, Siegmaringena, Hohenzollerna, Koburga, Battenberga, Gote, Vieda i

Wittelsbacha, u ime Tristana i Isolde,

u ime lateranskog i baselskog koncila, u ime kraljevskog legitimiteta, koji to nikada nije bio, jer je počeo kao diplomatski svršeni čin velikih sila i grubo, kriminalno nasilje i međunarodnopravno umorstvo. Da u Grčkoj teče krv već četvrtu godinu to je najnormalnija pojava »građanske slobo= darske demokracije« koju brane topovi sa međunarodnih galija od 42.000 tona, ali što je Gctwald sastavio svoj kabinet na temelju nesumnjive i demokratski kvalifikovane parlamentar– ne većine, to se zove »državni udar, koji ugrožava svjetski mir«, to je »poremećenje odnosa međunarodnih snaga« to je »prodor Azije u zapadnu Rwropu«, to je »novi Minhen« u jednu riječ: početak konflagracije, kojom je evropski barbarski Istok zapriietio atlantskoj civilizaciji. To je izvrnuta logika niirmberške i rimske kasacije, po kojoi su. generali onorevole Pirzio-Birolli, onorevole Roatta, von List ili von Renđulich nevini, jer su »pravilno djelovali u okviru međunarodnopravnih konvencija«, potpisujući smrtne osude na temelju pozitivnih i raznim novelama upotpunjenih i priznatih ratnih zakona, a svi oni koji djeluju kao general Markos su guerilla te ih s pravom očekuje smrt na vješalima jer su se protivzakonito odmetnu!i u hajduke, to jest u bandite, to jest u partizane. A kod generala onorevole Franca stvar stoji obratno: on je uz pomoć talijanskih i niemačkih vojničkih snaga i oružia srušio legitimnu demolraftsku, parlamentarnu, republikansku vlast, no on

nije usurpator ni firanin, ni bandit

ni franctireur, jer je čuvar kraljevske španske formule, kojoj je stavljeno u zađatak da likvidira prođor slavenslih barbara u zapadnu hemisferu i to upravo u Španiju, iz koje je već sfa'rač Goja emigrirao, jer se u njoj tije dalo slobodno disati.

Čudđestvena logika: onorevole Birolli, Roatta, von List i von Rendđulich nisu krivi jer su strijeljali u okviru kvyislinških pravila međunarodne igre, a general Markos je kriv i zaslužio .je: smrt, jer nije bio kvisling! Prema tome: svi partizani. generala Markosa su krivi, jer su partizani to jest jer nisu kvislinzi, a svi koji nisu kvislinzi su republikanci to jest treba ustrijeliti svakoga tko nije bio Kvisling jer to nije bio i svakoga tko je bio, jer je to bio i jer nije rojalista! U jednu riječ: legitimiste i rojaliste ne treba strijeliati!

Ta djetinjasta i smiješna igra riječi bila bi savršeno nezanimljiva, đa se iza te hatabuke ne čuje zveket oružja. Ne kreće se ta hajka na Slavene nego protivu izvjesnih pojava političke svijesti, koja je kod slavenskih i istočnoevropskih naroda prevladala ekonomski i politički oblik građanskog načinn mišlienja i proizvodnje, te danas zadire u interesnu sferu atlantskih deviza, Nije riječ o Tristanu i Isoldi nego o džepovima zapadnoevropskih boljara, kojima pogled tugaljivo tumara kao gladna vrana nad starim istočnoevropskim ratištima, gdje danas niču Petoljetke i gdje više nitko ne misli da ratuje za račun atlantskih džepova.

Večno živi primer i nadahmuće

Ima mnogo heroja koji su smrću stekli slavu što produžava njihov lik

· i njihovo ime. Ima heroja koji su svom

svojom ličnošću, svim svojim delom, svim svojim duhom ostali živi bez ostatka, živi u onome što su stvorili, čemu su doprineli. Takvi heroji su Ivan Milutinović i Ivo-Lola Ribar, U

A JUGOSLAVIJE

LIST IZLAZI JEDANPUT NEDELJNO

UTORKOM

Jovan POPOVIĆ

goslavije, u Beogradu, položena su niihova tela na velikoj terasi Kalemeg=

dana, ispred staroga grada što pamti ~

promenjivu ratnu sudbinu, na domak Save i Dunava, na mestu odakle vidovito oko već vidi novi Beograd što

Grobovi narodnih heroja na Kalemegdanu

narodima Jugoslavije, koji su dali u ovome ratu za slobodu i nezavisnost mnoge heroje, znane i neznane, niih dvojica su oličenje svih tih znanih i neznanih heroja, jer su oni bili tvorci. vaspitači i vođi heroja. Mnogi heroji naše oslobodilačke borbe posle svoie smrti, koja je dala. puni značaj njihovom životu, žive konkretno dalie u fabrikama, seljačkim „radnim zadrugama i gradovima što nose njihovo ime i odišu njihovim duhom. Članovi Centralnog komiteta i Vrhovnog štaba Ivan Milutinović i Ivo-Lola Ribar žive u svemu što mi danas imamo i dalie

stvaramo. :

* *

Dvadeset sedmog marta 1941 godine Ivan Milutinović i Ivo-Lola Ribar. dva bliska saradnika i saborca druga "ita, u Beogradu odakle .su #vlastodršci spremali prođaju zemlje a u kome ie progovorio slobođarski narod, sa najboljim sinovima naroda koji su iz dugotrajne ilegalne borbe istupili kao prave vođe naroda, izrazili su rečiu istorisku težnju naroda a ličnošću svoiom nadahnuli narod za najtežu borbu. Dvađeset sedmog marta 1948, u drugoj godini izvršenja Petogodišnieg plana, u ponosnom središtu nove Ju-

nastaje i ponosnu zgradu Centralnog komiteta Komunističke partije što će se dići kao jedan od rezultata i znamena izgradnje socijalizma.

Dva heroja leže u svome gradu, u kome su razvili sve svoje snage i iz koga su dizali i vaspitavali narod dok on još nije imao pravo i vlast, iz koga su pošli u oslobodilačku borbu kao njeni nezamenljivi organizatori i ru-

„ kovodioci, u građu koji je primer ob-

nove i stvaralačke snage svih naših

. naroda.

Plemeniti sin crnogorskog naroda, či-

" tavim svojim životom i delatnošću kr~

vno vezan s avangardom naroda Jugoslavije, Ivan Milutinović ie u Beogra= du rastao s radničkim pokretom i kovao Partiju radnog naroda kao jedan odnjenih najviših rukovodilaca, kao bliski saradnik druga Tita od odlučujuće 1937 godine. U oktobru 1944, dok se Beograd još dimio od tek izvojevane pobedonosne bitke za njegovo Oošslobođenje, Ivan Milutinović, trenutno na dužnosti u tek oslobođenom Banatu gde je učvršćivao narodnu vlast, nestrpljivo je pohitao u Beograd, i na domaku voljenoga građa, novorođenog središta nove jugoslovenske države, poginuo na miniranom Dunavu, Beograd je video samo kao dđostižni cilj

pred smrt, kao što je u teškoj borbi li ' video jasno pobedu i slavu svojih na= —

roda. Tri i po godine posle smrti, nje govi zemni ostaci doneseni su, Uz

učešće mase naroda, nad Savu i Du-

nav, a nad njegov grob stavljena je bista — no on je živ i raduje se svim

dosad postignutim uspesima, u Ssoci-

jalizmu koji se gradi u heroiskim

tradicijama naše oslobodilačke borbe,

u slavi Komunističke partije i u ne-

uništivosti narodne vlasti.

Ivo-Lola Ribar, đivni sin hrvatskog narođa, koji je doratnom Beogradu radničkog i studentskog pokreta davao deo obeležja, Ivo-Lola Ribar koji je s drugom Titom stvorio i vaspitao herojski SKOJ i svu prodđornost i čar svoje ličnosti uneo u našu omladinu. u naš narod, — poginuo je nekoliko dana pred drugo zasedanje AVNOJ-a u Jajcu 1943, a u novu narodnu dršžavu koja se tada stvarala već je uzidao sebe. U svoj voljeni Beograd, jugoslovenski i napredni Beograd, Beograd zajedničke slave Jugoslovenske i Sovjetske armije, njegovo telo se vratilo uoči dvadeset sedmog marta 1948, sedam godina posle dana koii je bio »prelomni dan u borbi naroda Jugoslavije za nacionalnu slobodu i dđemokratiju«. Za četiri i po gođine otada pobedonosno je dovršena zanavek slavna borba, a za tri godine na tekovinama oslobodilačke borbe nikli su čudesni plodovi. Beograđ je postao živo središte napredne zemlie, koja stoji uz Sovjetski Savez što ga je u najtežim danima Ivo-Lola stavliao omladini i narođu kao uzor i uzdanicu. Njegovo telo vratilo se u Beograd, u grad obnovljen iz ruševina, u prad koji raste kao u mašti, u grad koji će biti onako lep. kakvim sa je Lola u danima borbe dočaravao.

•·

* *

Jedno uz drugo, leže tela dva heroja, dva rukovodioca, dva vođa naroda, dva bliska saradnika i saborca druga Tita. Niihova tela su stigla, no

nisu oni stigli mrtvi. Oni, žive u svemu velikom Što misle. osešaiu i stvaraju naši narodi pod vodstvom druga 'ijta, žive u Partijl i SKOJ-u, u narodnoj vlasti,

u Narodnom frontu, u zemlji koja je pripala seljaku, u nacionalizovanoi in= dustriji koja stvara uslove za” pri" vrednu nezavisnost i napredak naše zemlje, oni žive u međunarodnom u=– gledu naše zemlje, u bratstvu i iedin-

stvu njenih ravnopravnih narođa. u* prijateljstvu naše zemlie sa Sovietskim Savezom, sa zemljama nove de-

mokratije i sa svim „demokratskim snagama sveta, oni žive u našim naporima i oduševlienju. u pesmi naše

omladine i u smehu naše đece. Oni žive u milionima naših ljudi koji su

osetili u sebi sposobnost za heroizam

i veličinu, koji osećaju volju da budu

heroji i buđu veliki. Heroji kao Ivan

filutinović i Ivo-Lola Ribar, koji oli-

avaju stotine hiliađa neupoređivih

boraca palih za slobođu i buđućnost

naroda, žive kao primer kako treba

voleti narod, otadžbinu. Partiju. na-

uku. lepotu. čoveka. druga — kako

treba voleti život. voleti ga do mere

da se za njega život đaje, ali da se život

učini onakvim kakav je dostojan nai-

plemenitijih pobuda i nailepših stva-

ralačkih snova.

Neka grobovi dvojice narodnih he= roja buđu potstrek za neprekidni, sva– kodnevni heroizam u izgradnji socija= lizma, u razvijanju nauke, u uzdizanju književnosti i umetnosti, u produ= bljivanju narodne kulture, Neka ne umrli heroji žive u nama, čineći nas jačim, većim, lepšim, potstičući nas da snage merimo prema naibolim sinovima naših naroda. Neka mrtvi heroji žive u živim herojima, u onima koje je vođio kroz borbu u pobeđu, koje vođi kroz rad u blagostanie i cvatuću kulturu naš veliki drug Tito.

NEZVANI GOST SNUJE... |

— Dođajte i to, jer ova čizma nešto neće da mi ide na HOBU..,

Karikatuma Đžumhuta