Nova Evropa

Ove su razlike postale važne i za umetnost na jugoslovenskom teritoriju, koji se još pre bio kulturno rascepio od severa prema jugu, te se sada cepao i od zapada prema istoku, Dalmacija je, za vreme gotike i renesanse, bila pod uticajem Italije, te je o njoj ovisila njena umjetnost, Slovenija, nasuprot, bila je ovisna o Severu, Ta činjenica daje južnoj i severnoj umetnosti na zapadnoj polovini našega državnog teritorija bitno različit značaj, Renesansa u Sloveniji, koja počinje oko godine 1500, jeste renesamsa prenesena preko nemačkih zemalja; dalmatiska pak renesansa jeste ialijanska, kao što se i dalmatinska književnost razvija u majtešnjoj vezi s lIfalijom, dok se slovenačka opet oslanja na Nemačku, Te kao što je protestantizam ostao budj Dalmaciji, tako je znatno potresao slovenačkom zemljom, Dok talijanska renesansna škola opskrbljuje Dalmaciju svojim bleštavim slikama, dotle se na zidovima slovenačkih crkava još uvek slikaju figure koje ne mogu zatajiti svoje gotsko poreklo, a koje su možda baš svojim oštrim naturalizmom i bezobzirnim individualizmom lica bile tom malom marodu, koji je tako ustrajno čuvao svoju individualnost, veoma prirasle srcu,

3) Po reformaciji pojavila se nesigurnost u svim zemljama severnog umetničkog kruga, pa i u Sloveniji, Kao da je severnjacima ponestalo daha ispred neizmernog bogatstva forama. Које је stvorila talijanska renesansa, i koje su bile u opreci sa domaćom tradicijom, Osećala se tada u isti mah i kulturna nesigurnost, bilo je to vreme kad je duša Severa treperila u borbama izmedju dva životna nazora: izmedju protestantske reformacije i katolicizma pomladjenogš protureformacijom, U Sloveniji pobedjuje potpuno protureformacija, i kad se katolicizam opet učvrstio u zemlji započinje i nov umetnički rad, Prvi glasnik ovog pravca jeste Valvasor, pri kraju 17. veka, sa svojim veličajnim umetničkim i naučničkim poletom; za njim dolazi accademia op erosoruim, čiji je trud okrunila s uspehom velika graditeljska delatnost 18, veka, koja je stvorila najznamenitije arhitektonske spomenike slovenačke prestonice te joj podala umetnički karakter, Ovo doba bilo je važno u mnogom pogledu, Kulturni temelji na kojima je Slovenija dotle počivala, poljuljali su se, i počeli stvarati se novi, — slabile su veze s nemačkim Severom, a Vvezivale se nove s katoličkim i talijanskim Jugom, Ako u to vreme talijanski mecene omogućuju izdavanje slovenačkih knjiga, nije to bio jedini dar koji su Slovenci primili s Juga; talijanskom umetniku, arhitektu, kiparu, i slikaru, postaje slovenačka zemlja dobar poručitelj i gBostoprimac. Slovenija dosiže tako drugi, ali i drukčiji, vrhunac svojeg umetničkog nastojanja, budući da se po mnoštvu spomenika i po umetničkom entuzijazmu može s ovim dobom baroka meriti samo gofska epoha, No po nečemu ova se dva doba bitno razlikuju jedno od drugog.

203