Nova Evropa
Роутетепа obustava porotnih sudova u Dalmaciji, | |
Za one koji drže da su porotni sudovi tečevina u društvenom razvoju čovječanstva, povremeno dokinuće istih znači socijalno zlo; za one pak koji tako ne misle, znači samo primjenu jednog iznimnogš zakonskog ovlaštenja. I jedna i druga strana složne su, da se to dokinuće smije vršiti samo onda kada u društvenom životu zavladaju iznimne prilike, i, jedmo, pošto se prije toga ispune sve zakonom propisane mjere oproeznosti,
Nećemo da istražujemo da li su u Dalmaciji, mjeseca februara 1919 ili marta 1920, društvom bile zavladale prilike take da opravdavaju povremenu obustavu poroinih sudova; nas daleko više zanima drugi dio pitanja: da li su se pri tom obustavljanju, sa mjerodavne strane, izvršile sve zakonom propisane mjere opreznosti, To nas zanima i radi same ustanove poroinih sudova, koju smatramo velikom tečevinom u društvenom razvoju čovječanstva, i radi same primjene pozitivnih zakona, u koje nitko ne bi smio da dira a da sebe samoga, stavljajući nad zakonom, ne stavi van zakona,
Od mnogih slučajeva izabrali smo ovaj, iz poglavlja protuzakonitosti u pravnoj politici, u cilju da svrnemo pozornost i šire publike i činilaca koji dolaze u obzir, poglavito središnje i dalmatinske vlade te Ustavotvornu Skupštinu, na jednu rakranu našeg današnje državnog razvoja, sa kojom se je nedavno pozabavilo i sjajno pero G, Slobodana Jovanovića”, tojest na činjenicu, da se kod nas stvaraju zakoni ne baš onako kako bi se imali i morali stvarati, i da je skrajnje vrijeme da prestane ta pogubna praksa, koja je tu skoro kulminovala u nalogu datom od Ministarskog Savjeta dalmatinskim sudovima, da obustave sve gradjanske parnice i izvršenja u sSporovima o kmetskim odnošajima, kao da te parnice ne stoje pod zaštitom nepovredivih pozitivnih zakona iz oblasti javnoga prava, već kao da su iste javnopravni odražaj privatnopravnih odnošaja pojedinih članova Ministarskog Savjeta!
ж
Osnovni državni zakon o sudiiskoj vlasti iz g, 1867, koji još važi na području Slovenije, Istre, i Dalmacije, jamči, da će o stanovitim krivičnim djelima suditi porotnici, biva pučki sudije. Oni imadu da izreku je l. dotični optuženik kriv, dočim sjednica triju zvaničnih sudija ima da na osnovu tog pravorijeka na stvar primijeni naredjenja krivičnih zakona, U Sloveniju, Dalmaciju, i Istru porotni su sudovi uvedeni godine 1873, zajedno sa novim krivičnim sudskim postupkom, te je tadanji austrijski parlamenat izglasao i zakon o novremenoj obustavi porote, koji tako danas još važi na području Dalmacije, Slovenije, i Istre, Ta obustava dozvoljena Je samo uz uvjet da ne smije trajati duže od godine dana; da se u cilju obez-
* Srpski Književni Glasnik, knjiga II, br. 7. i 8, »Nestajanje zakona«.
386