Nova Evropa

Zanimanje za Slovenstvo postojalo je u Rusiji već odavna,. Još prva ruska kronika popunjuje popis naroda uzet iz Vizantije nazivima slovenskih naroda. Ruski knez Svjatoslav smatrao je bugarsku Prjeslavu gotovo središtem svoje države. Svete knjige primili su Rusi iz Bugarske, a počeci ruske literature svode se na bugarsku literaturu epohe cara Simeona, Ta crkvena veza s Južnim Slovenima, i to nesamo s Bugarima nego i sa Srbima, održavala зе па osnovi jedinstvenog religijoznog ideala i zajednici svetih; Sv, Sava, ili Ivan Rilski, bili su čestvovani isto onako u Kijevu, ili Novgorodu, kao kod svoje kuće, Inače, religijozni su udesi razjedinili slovenske narode: jedam njihov deo ostao je dugo u pagdanstvu, dok je drugi primio katoličku a treći pravoslavnu crkvu; u izvesnoj meri ta je razlika postala izvorom uzajamnog neprijateljstva, Ali još u višem stepenu ležali su razlozi ovom razjedinjenju u dinastičkim protivnostima, 1 u osvajačkim težnjama. I odviše je dobro iz istorije poznato, kako su se Sloveni naročito rado bavili medjusobnim istrebljivanjem, Uostalom, nacijonalna je svest još i tokom celog Srednjeg Veka bila uopće tako slabo razvijena da su germanska plemena živela medjusobom isto tako u neprijateljstvu kao i slovenska ili тотапзка. Ртемјаднуан зи interesi dinastički, crkveni, ili lični, a ne nacijonalni, Treba požaliti jedino, da se uzajamna istraga medju Slovenima nastavljala još i onda kad su, naprimer, nemačka plemena prestala bila medjusobom vojevati,

U Rusa je slovenska svest, kako se ona bila javila u prvoj ruskoj kronici, ustupila mesto religijoznoj svesti, Sa Srbima, Bugarima, i Rumunima, vezivala je Ruse zadugo zajednica bogoslužnog crkvenog jezika, koji je ujedno bio i književni Jezik; a s Grcima ih je vezivalo samo jedinstvo Crkve. Što se tiče zapadnih, katoličkih Slovena, to su s njima Rusi bili vezani, pre svega, zajednicom medjunarodnih dogadjaja, Borba izmedju papstva i carstva, krajem XI veka, zahvatila je i Poljake i Čehe, samo što se poljski kralj Boleslav Smeli, ubivši episkopa Stanislava, nalazio na strani papstva, dok je kralj češki bio sledbenikom cara Henrika IV. Docnije je husitski pokret, koji je imao tako sudbonosno dejstvo za Češku, prešao i u Poljsku, ali ovde bez onog nacijonalnog značenja kao u Češkoj, Što se tiče poljsko-čeških odnosa, treba spomenuti i veliki uticaj češke literature na poljsku literaturu u 14, i 15. veku. Bilo je doduše još i drugih veza, tako dinastičkih; ali uza sve to možemo mirne duše reći, da je slovenska svest u ono doba u onim krajevima igrala tek vrlo neznatnu ulogu, Zato je na Istoku, u pravoslavnoj Rusiji, dozrevao osećaj odgovornosti za pravoslavnu braću, koja stenju pod igom turskim, a koja se mole, većim delom, iz istih knjiga iz kojih i lanatična pobornica pravoslavlja, Moskovska Rusija. To čuvstvo odSovornosti uvuklo je Rusiju u dugogodišnje ratove za oslobodjenje Grka, Rumuna, Srba, i Bugara, U srazmeru kako je jačalo moskovsko carstvo bivala je njegova pomoć Slovenstvu, i pravoslavnim ruskim naseobinama u jugozapadnoj Rusiji, koja se nalazila pod Poliskom, sve izdašnija i stvarnija. Od moralnog i religijoznog sa-

283