Nova Evropa

slobodnom izmirenju. Kao efekat te evolucije stoji, na početku XIV vijeka, engleska rasa već gotova, kako je vidimo i danas, sa svim vrlinama i manama otaca: dosparska, богда, јипаска, radena, žilava, prožeta predajama otaca, sredjena u javnosti i obitelji, podižući opće blagostanje i komfor života, stvaralačka i najivna, ogledajući se u duši djeteta i životinje; a kao naličje svega ljudskoša: hladna, sebična, licemjerna.

Grkva.

Kršćanska Crkva razvijala se u dva smjera, saobrazno dualizmu dviju gospodujućih plemena, Norman4 i Saksonaca, u jednom više aristokratskom i drugom više demokratskom duhu, [7 опоба razvi se episkopalna anglikanska crkva, državna, »established«; iz ovoša prezbiterijanska crkva sa sektom Puritanaca, Nigdje u Evropi nije bio sukob izmedju pristaša Rima i pristaša Reformacije žešći nego u Епdleskoj, Rimokatoličkoj Črkvi ima Engleska doduše da zahvali dvije velike tekovine svoje povijesti, stapanje Normana i Saksonaca, i ukinuće kmetstva, Ali u jezgri svojoj, još prije invazije Normana — koji unesoše samo neke nove feudalne elemente u gotovu orđanizaciju državnosti — izgradjena sloboda bila je inkompatibilna s pojmom supremacije Rimskih Papš kao duhovnih gospodarA, Trebalo je dakle naći neki kompromis izmedju te slobode i hedemonističke Rimske Crkve,

Vazda genijalni u svim eksperimentima kompromisa, nadjoše Englezi i tu izlaz u osnivanju Anglikanske Crkve, koja pridrža episkopalnu hijerarhiju Rima, njen ritus i njen spoljni sjaj, a odbaci neke dogme i Papu kao stranca, na čiji presto zasjede Kralj kao narodni »Pontifex Maximus« Thomas Cranmer je prvi, u neku ruku, kodificirao načela AngliКапзке Crkve, njezine dogme, hijerarhiju, odnošaj prema Bogu i Kralju. Po njezinu shvatanju je Kralj jedini autoritet u duhovnim i svjetovnim stvarima: kao što postavlja svoje ministre, tako postavlja i svoje biskupe, Vjerovanje Anglikanske Crkve sadrži mnogu doktrinu Kalvinovu, dok su njezine molitve uzete iz prastarih brevira, tako da ih i najrevniji katolik može da prihvati, U taboru te Crkve nadjoše se svi oni koje podrma u njihovim kršćanskim dušama reformacijoni pokret u Evropi, te koji jedva dočekaše da se opet smire u tačno propisanom okviru vjerovanja, sakramenata, obreda, i hijerarhije državne crkve.

Kraj te mase konzervativaca, jezgre kasnijih »Cavaliers« i »Tories«, poče da se organizuje zajednica onih koji prekinuše nesamo sa Papom već i sa biskupima, koji zabaciše i sakramenat krsta i sveti red, i legiju svetaca, i koji se vratiše primitivnom bogoslužju prvih vijekova, — Prezbiterijanci, »Noncomformists«, »Dissenters«, — čisteći jednako radikalno, — kasniji »Radicals«, »Roundheads«, »\Whigs« — hramove i duše, i zato

78