Nova Evropa

Rat i privreda.

Medjunarodni karteli i utanačenja.

(izvod — prema »Die Auslese« za mart 1927 — iz jednoga članka u pariskoj »Revue Framco-Belge«, koji je štampan februara 1927.)

Tolike godine neopisanih patnja i stalnih pretnja, za Rata i posle Rata, opravdavaju i tumače nade što su ih izazvali Ugovor u Lokarnu i sastanak u Toariju, Makolika bila njihova stvarna važnost, nema sumnje da izmedju tih zvaničnih koraka i izjava, i manje vidljivih nastojanja koja se od primirja naovamo stalno i uporno javljaju i dejstvuju na privrednome polju, ima neposredne veze. Već pre Rata poduzimali su trgovački i industrijski krugovi akcije u pravcu sporazumevanja, stojeći više pod uticajem i pritiskom prilika i potreba razvitka svoje delatnosti nego u službi neke pacifističke ideologije, i to utoliko pre što su osećali koliko je diplomacija nemoćna i podbacila, Ta se akcija sada produžuje. Vredi zabeležiti šta je na tome dosad uradjeno.

Pošto nije bilo pošlo za rukom ni Nemačkoj da prisvoji sebi područje oko Brijea (Briey), ni Francuskoj da posedne rurske rudokope koksa, postalo je neophodno sporazumevanje izmedju francuske i nemačke teške industrije, Kad su o tome zainteresovani bili načisto, bio je otvorem put za nove ргебохоге, isti put koji je već na drugim područjima doveo do uspeha i do utanačenja, tako kod našte (petroleja i benzina), kalija, čelika, aluminija, bakra, a onda i kod kemijskih proizvoda,

Poznata su utanačenja oko proizvodnje č elik a, Društvo »Arbed« [Acićries rćunies de Burbach, Eich et Dudelange) udružuje, u Luksemburgu, interese framcuskih, belgijskih, luksemburških, i delimično nemačkih grup4, koje zastupaju banke Union Parisienne i Gćnerale de Belgique et d' Outremer, koje su Bodine 1919 izmenile medjusobom deonice te se tako udružile, Tom Društvu bilo je u životnom interesu da dodje do sporazuma sa nemačkim sindikatom čelika, pa je sasvim razumljivo da je sedište medjunarodnog kartela čelika danas u kancelarijama. »Arbeda«, i

Teže se daju ustanoviti faze sporazumevanja. interesenata petroleja, u kojemu nemaju još učešća Englezi i Amerikanci. Tu su jaki politički uticaji, pa se još ne raspoznaje jasno ni uloga Britanske Vlade u pogledu grupa »Royal Dutch Shell« i Anglo-perzijske · Konsorcije, Incident Mosul umeo je samo donekle svetlosti u ove odnose. |

Pre Rata imala je Nemačka gotovo potpun monopol za kalij, koji je uspostavljen utanačenjem od godine 1924 izmedju nemačkih i francuskih ({elzaskih) producenata, odnosno pretvoren u francusko-nemački kartel, —

61