Nova Evropa

Grčevito pridržavan;je klamih šablona pokazuje samo, da predstavnici proleterskog socijalizma nisu više u stanju da ispravno ocijene nove društvene odnose. i da još uvijek ideološki žive u fazi kapitalističkog liberalizma. Možda sve postave Štrasera i nisu tačne, ali su svakako diskutabime; a važno je kod njih to, da se Štraser odupire socijalnom fatalizmu, tražeći korekturu današnjih odnosa prema današnjim potrebama. Jedno je van diskusije: iskustvo nas je poučilo, da se istinski socijalizam ne može ostvariti isključivošćm klasme borbe. Socijalizam ireba da bude zajednica svih radnih slojeva društva; u uzajammosti njihova privrednog i socijalnog rada leži jedina mogućnost za smirivamje ljudske zajednice.

Stvaranje fronta rada, dakle fronta svih radnih slojeva društva, jeste parola današnjice. Akcija koju je na tom području poveo Hendrik de Mam od istorijskog je značenja. Naravno, ni om nije rekao zaključnu riječ; ali je stavio na diskusiju probleme koji su od zamašnog značenja za novo oblikovanje društvene zajednice. U prvom redu, ispravna je mjegova tvrdnja, da se socijalizam maše generacije mora razlikovati od socijalizma maših otaca, kao što se taj razlikovao od socijalizma prije Komumističkog Manifesta. Isti slučaj koji smo spomenuli za Austriju i Njemačku, postao je sudibonosam i za Belgiju: Radnička Stranka je zapala u perijod stagnacije, drugim riječima: proleterski socijalizam gubio je prodornmu snagu izvan krugova radmik4, a to je mačilo politički zastoj. Proletarizacija, koja Je trebala stalno da proširuje radnički klasni front, nije se ostvarila; naprotiv, srednji slojevi, zaplašeni radikalnom socijalističkom propagandom, potražili su utočište u fašizmu.

Konačno, treba biti na čistu još sa jednom važnom činjenicom : radnička klasa postoji danas samo teoretski. Razvoj produkcijono-tehničkih odnos4 proveo je u okviru proletarijata takovu diferencijaciju, da se o jedinstvenim klasnim interesima uopće više ne može govoriti. Radnička klasa je isto tako složena i heterogena kao ı gradjanska klasa. U okviru marksizma Je pojam klase fikcija; on stvarno polazi sa stanovišta »kao da« postoji radnička klasa, kako bi па toj fikciji mogao konstrujirati svoj ekonomski i politički sistem. Konačno, čitave kategorije radnika danas su, po svom materijalnom i društvenom mpoložaju, bliže srednjim slojevima mego cjelini radničke klase. Naročito treba tu istaći роložaj imtelektualnih radnik4, koji nipošto nije odredjen. Uostalom, još uvijek je veoma malen broj radnik4 koji su pristaše socijalizma

401