Nova Evropa

akciju prikazati kao pokušaj neboljševika da minira snagu stranke. Vladajuća politička grupa našla je najači oslonac u birokratiji, koja je nastala kao neminovna potreba u socijaliziranoj privredi, te koja je svojim položajem i pravima postala stvarnim nasljednikom prijašnjeg vladajućeg sloja u Rusiji. Ogromna organizacija državnog, partijskog, stručnog, privrednog, zadružnog, i t. d. aparata, zaposlila je preko tri milijona korisnika Revolucije; a to je krupna snaga, prema kojoj je Trocki bio stvarno nemoćan. Uvjerljiva je slika koju o tome daje Valeriju Marku: »Samo tehnička premoć birokratije može uspostaviti vezu izmedju malog broja vladajućih i mase podanik4, te ove položiti pred noge gospodara države. Bez strogih pisarn4, bez labirintski složenih stolova, bez taštine malih pisar4, bez formalizma pomno sredjenih suvišnosti, ne može se slobodnog čovjeka mijesiti, modelirati, Snjaviti, dezanarhizirati, disciplinovati ...«

Metode kojima su se politički protivnici služili protiv Trockog, dok je Još boravio u Rusiji, i kasnije kad je pošao u emigraciju, dobro su poznate. One predstavljaju maksimum divljaštva, i teško je naći sličan primjer u istoriji kulturnih narod4. Ali, u moralnom pogledu, ta je borba bila bezuspješna. Panait Istrati, u svojim zabilješkama iz SSSR, zgodno kaže: »Njegove političke „zablude iz godine 1905, 1912, 1913, it. d. mogu se žigosati. Može se on prikazati i kao Anti-Ljenjin. Uloga koju je igrao u Revoluciji 1905 može se ignorirati i iskriviti, kao i uloga koju Je igrao kao organizator Oktobarske Revolucije, kao organizator Crvene Armije i pobjede, kao organizator saobraćaja i industrije nakon gradjanskog rata; može se prikazati i kao kontrarevolucijonar, — Sve se to može, ali uz Jednu pretpostavku: da on niti piše niti SOVOTI ...«

U svim velikim revolucijama — engleskoj, francuskoj, ruskoj, — stvarni nosilac revolucijonarnog zbivanja je elita. Ona poteže mase u aktivitet i tome aktivitetu daje žig oduševljenja i požrtvovnosti. To ne znači, da se istorijska funkcija mase potcijenjuje: njezino neraspoloženje, nemir, kretanje, manometar su na kome se zapaža pritisak materijalnih snag4 u društvenom procesu. Ali sama masa samo je Jedan pol u socijalnom odnosu snag4, koji sim ne može doći

179