Pravo i privreda

troškova, metod standardnih vrednosti, a vrednost fringe benefits se može utvrditi i u skladu sa preferencijama zaposlenog. 1 3. NOVINE U OPOREZIVANJU ZARADA Porez na plate, odnosno zarade u Srbiji ima karakter akontacionog poreza. Dopunski porez na zarade po stopi od 1%, koji je jedno kraće vreme postojao u našem poreskom sistemu, tačnije, od avgusta 1993. godine ukinut je februara 1994. godine. U najvećem broju razvijenih tržišnih zemalja (npr. Austrija, Belgija, Nemačka, Francuska, Holandija i dr.) nije predviđen poseban porez na zarade ali su plate, odnosno zarade zaposlenih, ipak, podvrgnute porezu po odbitku (withholding fax), koji se od strane poslodavca naplaćuje "na izvoru". 2 . Ovaj porez (u Austriji i Nemačkoj, poznat pod nazivom Lohnsteuer, u Holandiji Loonbelastin, itd.) predstavlja akontaciono plaćanje poreza na dohođak, koji na kraju poreske godine treba da plati zaposleno lice. No, u velikom broju slučajeva, pogotovo u situacijama kada zaposleno lice nema druge značajnije prihode, niti veće rashode, porez na zarade ima karakter konačnog poreza. Još jeđna veoma značajna novina u sistemu obračuna zarada sastoji se u tome što se, sa sistema progresivnog oporezivanja, zarada prešlo na obračun poreza po proporcionalnoj poreskoj stopi od 30%. 3 Prema informacijama kojima raspolažemo u momentu dok pišemo ovaj rad, može se, vrlo skoro, očekivati sniženje stope poreza na lična primanja na 26%. Prelaskom na proporcionalno oporezivanje obezbeđen je jednostavniji postupak obračuna ovog poreza, odnosno olakšano je sprovodenje poreske kontrole od strane poreske administracije. Glavni razlog zbog koga su, do izmena Zakona februara 1994. godine, zarade bile oporezovane progresivnim stopama bio je značaj koji se u poreskom smislu pridaje ovoj vrsti prihoda, odnosno činjenica da u uslovima hiperinflacije fiskalni efekat proporcionalnog poreza na lična primanja ne može da korespondira prihodima od progresivnog poreza na dohodak gradana/ Medutim, izmena tipa poreskih stopa nije uspela da otkloni neke druge teškoće prisutne u sistemu oporezivanja zarada. U pitanju je, naime, preračun neto zarade na bruto, 0 čemu ćemo docnije opširnije govoriti. Po našem uverenju, od posebnog značaja je utvrđivanje osnovtce za obračun poreza na zarade. Zakon o porezu na dohodak građana je u tom pogledu potpuno jasan i nedvosmislen. Osnovicu za obračun poreza na zarade fine isplaćena lična primanja, umanjena za garantovanu bruto zaradu. U Zakonu se nigde ne spominje neto zarada, dok se u praksi i dalje operiše isključivo neto iznosom. Slično je i sa Zakonom o doprinosima za sosijalno osiguranje, kada je reč o obračunu doprinosa za obavezno socijalno osiguranje. Najveći broj pređuzeća 1 drugih poslodavaca zadržao je, međutim, i dalje neto princip. Praksa je, dakle, anulirala važeća zakonska rešenja, usled čega se dobija potpuno iskrivljena slika o stvarnim poreskim obavezama, odnosno o poreskom opterećenju poslodavca. Poslodavac je, u skladu sa poreskim zakonom, u obavezi da obračuna i naplati porez na zarade i doprinose za obavezno socijalno osiguranje iz bruto zarade. Iznos koji preostane

1 Vid. opšimije: Sijbren Cnossen - Ken Messere, "Personal Incxtme Tax Reforms in OECD Member Countries", str. 26; J.P. Owens, op.cit., str. 78. 2 "European Tax Handbook", IBFD, Amsterdam 1992 3 "Službeni glasnik RS", br. 19A 994, 4 Vid. Komentar člana 22. Zakona o porezu na dohodak gradana, "Nomos", Beograd, 1992, str. 87.

326

Mr Gordana Ilić-Popov, asistent Pravnog fakulteta u Beogradu