RTV Teorija i praksa

i stiče karakter ,upravo‘ minulog i onda Još ostaje sačuvano u živom pamčenju kao izvesna sa-prisutnost, da bi nakon što potone u prošlost bila prizivana ,u sečanju* samo pomoču jednog određenog akta. (...) Jasno je koliko je u ovom slučaju za konstituisanje celine radio-dramskog umetničkog dela (R. Ingarden kaže: pesme, prim. 8.T.) važno da se ,ranije‘ faze dela sadrže u živom pamčenju u njihovim svojstvenim vremenskom perspektivama.” 2o Potrebno je, dakle, sečati se svih faza konkretizovanja radio-dramske umetničke celine, odnosno ceiokupne vremenske strukture prikazanih događaja. Iduči tokom od jedne vremenske perspektive do druge u trenutku konkretizovanja radio-dramskog umetničkog dela, slušalac sagledava „staru” vremensku perspektivu dela iz „nove”, on postaje „svedok” događaja prikazanih u delu. U slušaocu (čitaocu) „se stvara jedan poseban stav sastavljen od sečanja i percepcije.” Tako slušalac postaje svestan dinamike radio-dramskog umetničkog dela: percepirajuči „konkretizovano delo sa neprestano nove vremenske tačke gledišta, ali uvek samo u jednom vremenskom aspektu koji odgovara kako slušaočevom (čitaočevom) stanovištu i njegovom stavu, tako i upravo slušanom (čitanom) dčlu slušanoga (čitanoga) dela.” 2l Najvažniju ulogu pri stvaranju utiska vremenskih perspektiva u radio-dramskom umetničkom delu, pored određenih glagola, igraju glasovi, šumovi, muzika. Vremenski oblik sadašnjcKti, međutim, najčešči je vremenski obhk kojim se koristi radio-drama. Pmz obzira na tu činjenicu, „realiter doživljenog vremena” slušaoca je sadašnjost slušanja. „Konkretan slušaočev (čitaočev) život miruje, on se mišljenjem fiktivno unosi u vreme prikazanih zbivanja kao da u istom toku vremena, samo u mnogo kasniji

20 R. Ingarden, O saznavanju knjiievnog umetničkog dela, SKZ, Beograd, 1971, str. 154-135.

*' Ingsrden, op. cit.str 136.

31